08 mei 2019 Column
Anja (41) en Karel (32) zijn drie jaar samen. Die heeft Anja ervaren als superjaren, waardoor de breuk waarop Karel aanstuurt voor haar een donderslag bij heldere hemel is. Karel woont tijdelijk terug bij zijn ouders, maar heeft wel ingestemd met therapie.
Anja
Toen ik Karel leerde kennen was ik al een aantal jaren single na een huwelijk van tien jaar. Alles wat ik in mijn huwelijk niet kende, was er wel in de relatie met Karel. Wij konden uren praten, hij was oprecht geïnteresseerd in alles wat ik dacht en voelde, hij vertelde ook makkelijk zelf over wat hem bezig hield. Het voelde als een unieke connectie. Ik was eerst, ondanks de sterke klik, een beetje terughoudend. We schelen uiteindelijk 9 jaar, maar Karel wuifde dit weg en zei dat leeftijd er toch niet toe doet. Het heeft ons alleszins nooit parten gespeeld, al blijkt het onderwerp kinderen nu toch wel een belangrijke factor te zijn. Karel gaf altijd aan dat het niet zo sterk leefde bij hem, hij even gelukkig kon zijn met als zonder kinderen, maar dat veranderde de laatste tijd, onder andere toen zijn beste vriend recent een zoontje kreeg. Ik zag het in Karel zijn ogen, dat deed hem zoveel. Dat is nu een half jaar geleden en als ik er op terug kijk is er ook toen iets tussen ons veranderd. Karel weet dat ik geen kinderen kan krijgen en wij praten daar dan ook nooit over, maar ik denk nu dat dit wel nodig is, al vrees ik wat hij zal zeggen. Ik begin ook te denken dat dit de reden van zijn plotse vertrek is, dat hij me misschien niet wil kwetsen, maar door er over te zwijgen doet het extra pijn. Ik voel me ook machteloos, uiteindelijk kan ik er niets aan doen of veranderen. Al snap ik het tegelijkertijd ook niet. Wij hebben de afgelopen jaren een supertijd gehad, we deden alles samen. Uren lagen we soms in bed en hadden we genoeg aan elkaars gezelschap. Alles wat ik voorstelde en vertelde vond hij ook altijd goed en niet op een manier die slaafs aanvoelde, maar alsof het ook altijd opnieuw de manier was waarop hij het zag een aanvoelde. De vakanties die we samen doorbrachten verliepen heel harmonieus. Het leek wel alsof we de hele tijd hetzelfde voelden, naar hetzelfde verlangden, dezelfde dingen mooi en boeiend vonden. Ik kan moeilijk omschrijven hoe goed dat aanvoelde, alsof de andere op de een of andere manier je bestemming is en jij hier ook bent voor die andere. Het weekend voor die bewuste maandag dat Karel vertrok waren we samen aan zee. Alles verliep zoals gewoonlijk. We zaten in een heel leuke B&B die Karel had uitgezocht, we hebben een lange strandwandeling gemaakt, lekker gegeten, uitgebreid ontbeten en ook heerlijk gevreeën. Kan je je voorstellen wat voor een bom het was toen hij aankondigde het niet meer te zien zitten en vooral hier al langer mee rond te lopen. Ik heb de afgelopen dagen heel lang en veel nagedacht, ik kan ook aan niets anders denken, wat er fout is gegaan, wat gemaakt heeft hij dat nu blokkeert. Ik wil er alles aan doen om het terug goed te maken, ik kan gewoon niet geloven dat het hier zou eindigen. En vooral: ik weet in de verste verte niet hoe ik zonder hem verder kan. Het lijkt wel alsof ik een deel van mezelf voorgoed verloren zou zijn.
Karel
Ik heb altijd een beetje een zwak gehad voor rijpere vrouwen. Ik vind diepgang, maturiteit erg belangrijk. Flirten, one night stands...dat soort dingen heeft me nooit aangesproken. Met Anja was er direct dat diepere gevoel, ik kon met haar over alles praten zonder dat ze dit als bedreigend ervoer, wat ik wel eens heb bij jongere vrouwen. Ik moet in een contact met iemand vooral het gevoel hebben dat het klopt, dat er een mogelijkheid is tot een diepere connectie en dat iemand ook daarnaar verlangt. Ik had een tijdje een relatie met een iemand uit mijn jaar aan de hogeschool, een heel gevoelige vrouw, maar zij was niet stabiel. Ze had een aantal opnames in de psychiatrie achter de rug, leunde direct sterk op mij. Ik kon die verantwoordelijkheid niet aan en merkte ook dat haar ouders mij maar wat graag zagen als toekomstige schoonzoon die vanaf nu volledig zorg zou dragen voor hun dochter. Ik ben heel zorgzaam, ik doe dat ook graag, maar zodra ik het gevoel heb dat iets moet, ik geen eigen keuze meer heb, dan voel ik me verstikt en trek ik me terug. Ik studeerde eerst rechten omdat mijn ouders dat van mij verwachtten, mijn pa is advocaat. In het derde jaar ben ik gestopt en ben ik sinologie gaan doen, op eigen kosten. Twee jaar later ben ik toch verder gegaan met rechten, maar ook zonder de steun van mijn ouders. Ook in een relatie is dat zo, het moet aanvoelen als natuurlijk en organisch groeien. Bij Anja voelde dat aanvankelijk zo: ik voelde wat zij voelde en omgekeerd. Toch kreeg ik mettertijd ook opnieuw dat verstikkende, telkens ik op ons appartement binnen kwam overviel me een soort van moeten, iets wat me onrustig maakte, me ook naar adem deed happen. Ik heb het lang weg geduwd, omdat het zo goed zit. Ik heb me ook afgevraagd wat de basis zou kunnen zijn. Anja denk dat het een verdoken kinderwens is die ik met haar niet kan waarmaken, maar ik weet niet of het dat is. Ik zie graag kinderen, maar ben daar vandaag niet zo mee bezig, al moet ik toegeven dat ik het ook niet afsluit en mezelf op de een of andere manier ook wel als vader zie, ergens in de toekomst. Op dit moment weet ik het allemaal niet zo goed meer. Ik ben opnieuw rustiger, nu ik voorlopig bij mijn ouders woon en misschien is het goed om dit een beetje zo te houden. Ik mis Anja wel, maar wil niet terug naar de manier waarop we bezig waren. Eigenlijk is Anja een superlieve vrouw, rationeel gezien alles wat iemand zich kan wensen. Ik kan het dan ook echt niet begrijp waarop ik vastloop. Misschien verwacht ik gewoon te veel, zeker als ik merk hoe zij onze relatie ervaren heeft, als perfect en hoe haaks dat zeker op mijn gevoel staat op het einde. Heel vreemd is dat gevoel soms, alsof je in een leuke film meespeelt, maar je gevoel absoluut niet meegaat.
Hoe het verder ging
De gesprekken met Anja en Karel verlopen van bij aanvang heel rustig. Beiden zijn gericht op diepgang, op het exploreren van en praten over gevoelens. Paradoxaal genoeg lijken ze daardoor ook moeilijker in staat om die gevoelens toe te laten en te uiten. Vooral bij Karel valt dat op. ‘Ik voel heel snel aan hoe anderen zich voelen, val bijna samen met de gevoelens van de andere, omdat ik er zo in meega. Ik denk dat ik daar een talent voor heb." Blijkt dat ervaringen uit zijn jeugd daarin een belangrijke rol spelen. ‘Mijn mama was manisch-depressief en onvoorspelbaar in haar gedrag. Ze kon heel agressief zijn, gooide dan met van alles, waardoor ik haar gezindheid goed leerde lezen." We hebben het over hoe dit zich manifesteerde in al zijn relaties, waarbij hij telkens zorgzaam en meegaand is, zonder dat zelfs zo aan te voelen. ‘Ik weet dat ondertussen, vanuit mijn ervaringen, maar voel dat zo niet aan. Ik vind het de essentie van een goed contact, dat je er echt helemaal in kan gaan staan." Als we vandaar uit kijken naar hun relatie, geeft Anja aan dat ze Karel nooit zo heeft ervaren, als aanpassend. ‘Ik dacht dat Karel ook echt hetzelfde wil als ik en niet dat hij daarbij meegaat in wat ik denk of voel." Om dat uit te klaren, hebben we het over de momenten waarop Karel zichzelf ervaart als een personage in een film. Het blijken telkens momenten te zijn waarop hij in een soort van aanpasgedrag vervalt. ‘Ik doe dat automatisch, maar het zorgt ook voor een leegte die ik nu beter kan duiden. Ik denk dat ik dan mezelf verlies." We hebben het over aanpasgedrag in een relatie en hoe, als het een constante is, dit zorgt voor vervreemding tegenover jezelf, maar ook tegenover de andere. Hoe dit net datgene wat je wil bereiken, een gevoel van eenheid en verbondenheid, ondermijnt. Anja reageert daar emotioneel op. ‘Ik begrijp dat niet. Ik heb dat nooit gevraagd, heb daar ook nooit, nooit iets van gemerkt. Het leek alsof Karel even intens gelukkig was als ik." ‘Raar, maar ik probeer altijd de ander helemaal gelukkig te maken en durf dan pas zelf gelukkig zijn toe te laten." In de daaropvolgende sessies kijken naar hoe we dit patroon kunnen doorbreken. Karel wil overduidelijk die verbondenheid centraal plaatsen, net als Anja, maar heeft een eigen ruimte nodig die ervoor zorgt dat hij niet de hele tijd bezig kan zijn met de noden van de andere. Bij zichzelf blijven lukt op dit moment enkel als hij ook fysiek een eigen ruimte heeft. Daarom besluiten beiden voorlopig voor een latrelatie te gaan. ‘Ik wil niet dat Karel niet zichzelf kan zijn, vanuit mijn aanwezigheid. Ik hoop uiteraard dat het nadien nog anders kan." Karel wil nu uitzoeken wat hij wil, los van de andere. ‘Ik denk dat alleen wonen, voor het eerst in mijn leven, me daarbij zal helpen." Durven voelen en denken wat er bij hem leeft, ziet hij als een eerste belangrijke stap. Er uiting aan geven, los van Anja, als een tweede. Vanuit die doelstellingen, willen beiden het verder proberen.