17 februari 2015 Magazine
'Veel mensen hebben het nooit over seks', riposteert seksuologe Rika Ponnet. 'En dat hoeft geen enkel probleem te zijn als beide partners daar gelukkig mee zijn.' Klopt, zegt Perel. 'Maar hoe weet je of de ander daar wel gelukkig mee is, als je er nooit over praat?' Beide grandes dames van de seksuologie geven een eigen invulling aan het praten over seks met je partner. Perel vindt het een evidentie, Ponnet is voorzichtiger en kijkt vooral naar het grotere plaatje. Ze benadrukken allebei wel dat ze in dit artikel allerminst willen veralgemenen, en dat elk koppel moet doen waar ze zich goed bij voelen. Dat staat bij deze genoteerd, over naar de belangrijkste vraag:
1. Moet je met je partner over seks praten?
'Sommige mensen praten hun hele leven niet over seks en doen het wekelijks volgens exact hetzelfde scenario', antwoordt Ponnet. 'Voor buitenstaanders mag dat saai lijken, maar voor hen werkt het. Waarom zouden zij het dan over seks moeten hebben?' Als het een probleem wordt dan ligt dat niet aan de seks zelf, meent ze, maar aan de relatie op een dieper niveau. 'In mijn ervaring moet je het dan niet over seks hebben, maar over wat er scheefgegroeid is tussen beide partners. Als je daar aan kan werken, komt de seks vaak vanzelf terug.' Zo was er die vrouw die opnieuw mooie lingerie was gaan kopen, nadat ze dat in geen jaren had gedaan. Of een man die zijn echtgenote 50 shades of grey begon voor te lezen, omdat ze na enkele maanden van ruzie maken en bijleggen weer op dezelfde golflengte zaten. Toch hoeft er niet altijd een dieper liggend probleem te zijn, zegt Esther Perel. 'Seks is iets waar we als vanzelf goed in moeten zijn', zegt ze. 'Dat is toch idioot, want het kan natuurlijk niet. Seks is iets dat je leert naarmate je ouder wordt en meer ervaring krijgt. Maar hoe wil je iets bijleren als je nooit richtlijnen meekrijgt?' Bovendien zijn menselijke lichamen constant aan verandering onderhevig, stelt ze. 'De leeftijd en hormonen hebben een invloed, een drukke levensfase, ziekte en kleine letsels. Die veranderingen hebben een effect op onze seksuele energie, op onze smaken en voorkeuren. Daar moet je toch over kunnen praten met je partner?
2. Waarom ligt het zo gevoelig om over seks te praten met je partner?
'We hebben het nooit geleerd', is het klassieke antwoord van Perel. 'Want seks is gelinkt aan schaamte, aan verboden, en schuld. Terwijl seks iets heel natuurlijks is, net als eten. We praten de hele tijd over eten, waarom doen we dat niet over seks? En dan heb ik het niet over de technische aspecten, over een vagina en een penis, over hoe vaak per week we het doen of over seksspeeltjes. Het gaat over seksualiteit: wat is de waarde van seks voor jou? Wat doet het je? Is het een moment om je beschermd te voelen? Om zeker te zijn van jezelf? Om agressief te kunnen zijn? Om de ander te tonen hoe graag je hem of haar ziet? We moeten leren denken over seksualiteit als een manier om ons uit te drukken, als een taal waarmee we onze diepste gevoelens en behoeftes uiten.' Dat is de reden waarom praten over seks vaak gevoelig ligt, meent Ponnet. 'Seksualiteit is iets heel kwetsbaars en intiem. Pas als je je verbonden voelt met je partner, en veilig genoeg, kan je je blootgeven. Seks is een barometer van intimiteit, denk ik. En intimiteit is in dit kader het vermogen om kwetsbare dingen bespreekbaar te maken, om elkaar te vertrouwen en elkaars handleiding te leren kennen. Als je weet dat hij zich terugtrekt omdat hij even tijd voor zichzelf nodig heeft, dan zal je dat niet als een afwijzing ervaren. En als hij daarna zegt: het heeft niets met jou te maken, ik had even wat tijd voor mezelf nodig, dan voel jij je bevestigd. Als je dat niet van elkaar weet, groeit het vaak scheef. Neen, ik ben te moe, zegt zij dan. En hij trekt zich opnieuw terug op zichzelf.'
3. Hoe praat je op een goede manier?
'Je begint het gesprek niet tussen de lakens, maar veel eerder', aldus Perel. 'Dat vergeten mensen soms. Het begint met je ouders en leerkrachten, die het op een natuurlijke manier over seksualiteit en erotiek hebben. Het begint met zelfbewustzijn. Als je de hele dag kritisch bent over jouw lichaam, hoe kan je dat dan loslaten terwijl je seks hebt en plezier vinden met je partner? Als je niet gelooft dat een ander je kan begeren, dan kan je ook het gesprek ook over seksualiteit niet aan gaan.' Hij vindt het waarschijnlijk saai, zeg je bij jezelf, hij verveelt zich bij mij. Was het te kort? Te lang? Te tam? Te wild? 'Al die veronderstellingen die mensen over hun partner hebben', gaat Perel verder. 'Zonder die ooit af te toetsen gaan ze ervan uit dat hun man waarschijnlijk niet houdt van dirty talk. Of dat hij zich gekwetst zal voelen als ze zeggen dat ze iets anders willen proberen.' Er zijn zoveel misvattingen over seks, zegt Perel. Zo denken mannen dat vrouwen enkel masturberen als ze geen bevredigende seks hebben met hun man. Met andere woorden: als hij faalt. Dat klopt natuurlijk niet, maar het is enkel door als partners met elkaar te praten dat je die stereotypes de wereld uit kan helpen. Op voorwaarde dat je het op een goede manier doet, benadrukt ze. 'Vooral vrouwen kunnen heel erg kritisch zijn, ze zijn even hard voor hun man als ze voor zichzelf zijn. Ze zeggen niet zo vaak: dat is goed, dat vind ik aangenaam, ik vind het heerlijk als je dat doet. Maar ze zeggen: ah, neen! Doe je dat nu weer? Ik heb je al tien keer gezegd dat ik dat niet graag heb!' Dan moet je als man een held zijn als je nog verder wil doen. Dat is praten op een manier die mannen castreert, dat is verschrikkelijk. Mannen van hun kant zullen niet snel zeggen tegen een vrouw dat ze het niet goed doet, ze zullen eerder nog naar een andere vrouw gaan. En dan zeggen ze tegen zichzelf: mijn vrouw houdt niet van zo'n dingen. Zonder dat ze er ooit iets over gezegd hebben. Dan creëer je een vicieuze cirkel. Als je het niet kan zeggen op een manier die de ander beter maakt, dan zeg je maar beter niets.'
4. Wat als het gesprek spaak loopt?
'Seksualiteit hangt heel hard samen met afwijzing', zegt Ponnet. 'Dat is zo ongeveer het ergste wat je als mens kan overkomen, vandaar ook dat seks binnen een relatie zo fragiel kan zijn en dat het vaak ingezet wordt als een wapen wanneer iets niet goed zit in een relatie.' De angst om afgewezen te worden, net als de angst om de ander te kwetsen, is één van de belangrijkste redenen waarom praten over seks zo gevoelig kan zijn. Maar wat als je het aandurft, en de ander gaat er niet op in of reageert boos of geschrokken? 'Laat het even rusten en probeer het op een andere manier', geeft Perel als raad. 'Een kenmerk van koppels die een lange relatie met een bevredigend seksleven combineren is dat ze afwijzing niet als persoonlijk opvatten. Misschien is het moment niet ideaal, misschien heeft je partner even verwerkingstijd nodig. Maar hoe dan ook: probeer het opnieuw.'