Eerste liefde

Met hun eerste liefde gaan pubers een verbintenis aan die volstrekt anders is dan de relaties die ze tot dan toe kenden. ‘Het is de eerste relatie met een seksuele component,’ zegt relatiedeskundige en seksuologe Rika Ponnet. ‘In de band met ouders en vrienden hebben jongeren al kunnen experimenteren met emotionele intimiteit, maar hun vriendje of vriendinnetje ziet hen ook als fysiek aantrekkelijke man of vrouw. Voor het eerst worden ze erkend als liefdeswaardig wezen, buiten een bloedband of een gewone vriendschap om. Dat is een grootse ervaring die veel zelfvertrouwen geeft. Een belangrijke stap in de transitie naar volwassenheid, autonomie en het vormen van een identiteit.’ 

Overigens is de impact van prille verliefdheid op jongens nog groter dan op meisjes, volgens de Amerikaanse psycholoog en opvoedboekenschrijver Carl Pickhardt. Jongens zouden heftiger verliefd worden, omdat ze minder emotionele intimiteit gewend zijn. Meisjes hebben het gevoel van diepe verbondenheid vaak al meer ervaren met vriendinnen.

De meeste mensen herinneren zich hun eerste liefde nog als de dag van gisteren. Zoals alle emotionele eerste ervaringen laat die dan ook diepe sporen na in het brein. In een onderzoek door de universiteit van New Hampshire moesten proefpersonen terugblikken op vroeger en aangeven waaraan ze de levendigste herinneringen hadden. Dat bleken gebeurtenissen te zijn die voor de eerste keer in hun leven plaatsvonden: hun eerste college, de eerste nacht in hun nieuwe huis, hun eerste verliefdheid. De Duitse psycholoog Hermann Ebbinghaus noemde dit het ‘primacy effect’: het verschijnsel dat we de eerste woorden in een lijst het best in onze herinnering opslaan. Volgens de Russische psycholoog Denis Bukin, die onderzoek deed naar het geheugen van ex-KGB’ers, geldt dat ook voor gebeurtenissen. Als je een dag probeert op te roepen, zegt hij, herinner je je de ochtend vaak beter dan de middag.

Tel daarbij op dat een verliefdheid juist in de puberteit overweldigend kan zijn. Dat komt mede doordat onder invloed van hormonen het aantal dopaminereceptoren in het brein dan toeneemt. Dat maakt pubers hypergevoelig voor het beloningsstofje dopamine. Bij positieve ervaringen, zoals het zien van degene op wie ze verliefd zijn, krijgen ze een enorme kick. Beantwoorde liefde is voor elk mens een feest, maar bij pubers leidt het dus tot ware euforie.

'Verliefde tieners krijgen enorme kicks'Een fijne eerste verkering legt een stevig fundament voor latere relaties, zegt Ponnet. ‘Iemand heeft zichzelf als partner leren kennen en ervaren dat hij de moeite waard is. Dat vormt een goede basis waarop hij nieuwe verbintenissen kan aangaan.’ Was die eerste ervaring echter negatief, bijvoorbeeld omdat de ander vreemdging of zich overheersend gedroeg, dan kan iemand zich afsluiten voor nieuwe relaties. Ponnet: ‘Je ziet dat de ontwikkeling op dat vlak dan stagneert. Iemand doet jarenlang niks met de liefde, begraaft zich bijvoorbeeld in zijn studie. Waardoor hij op zijn 25ste op dat vlak nog als een 17-jarige is.’

Wordt een verkering beëindigd door externe factoren, bijvoorbeeld een verhuizing of ouders die tegen zijn, dan kan dat een rol blijven spelen, vervolgt ze. ‘Omdat de breuk geen eigen keuze was, blijft het verlangen sluimeren. De kans op idealisering neemt toe, want “de ware” is je afgenomen. De overtuiging dat niemand aan je eerste liefde kan tippen, kan bij latere relaties in de weg gaan zitten.’

Zo stormachtig als een jonge verliefdheid kan zijn, zo heftig zijn ook de gevoelens als het misloopt. Dat mogen volwassenen niet bagatelliseren, meent Ponnet. Ook al is het onwaarschijnlijk dat een puberverkering voor altijd zal duren, het verdriet is er niet minder om. ‘Het is een diepe emotionele ervaring die zeer kwetsbaar maakt. Maar dat het pijn kan doen, is ook leerzaam. Je leert omgaan met afwijzing, dat afscheid erbij hoort en dat je de liefde niet kunt regisseren.’