28 februari 2019 Dagblad
Met haar bestseller ‘Blijf bij mij’ verspreidde relatietherapeute Rika Ponnet de hechtingstheorie in Vlaanderen. Haar nieuwste ‘Alleen met jou’ is een pleidooi voor de romantische liefde, voor durven graag zien en graag gezien worden. Artikel van Lene Kemps voor Het Laatste Nieuws
Ze is zelf nog steeds verbaasd over de gigantische impact die ‘Blijf bij mij' had. En hoewel het boek zeker niet bedoeld was als een manier om een diagnose te stellen, is dat wel een beetje het resultaat. Ponnet: "Ik merk het geregeld in mijn kabinet. Mensen hebben de hechtingstypes in ‘Blijf bij mij" op zichzelf toegepast en zeggen: ‘Ik ben angstig gehecht en hij is afwijzend vermijdend, we hebben een groot probleem". Terwijl de hechtingstheorie toch iets complexer is dan dat. Bovendien is het geen vaste typologie. Je bent je hechtingsstijl niet. Afhankelijk van de relatie waarin je zit en de partner met wie je verbonden bent, kan je hechtingsgedrag verschillen. Maar het is wel een basisvoorkeur of emotionele logica die je gedrag stuurt."
Hoewel het best amusant is om in ‘Blijf bij mij" je type op te zoeken - ben ik een prinses (angstig gehecht) en hij een eenzame cowboy (afwijzend vermijdend) ? - maakt het van de hechtingstheorie een uit de hand gelopen gezelschapsspel, terwijl het een van de belangrijke denkkaders van deze eeuw is.
Grote hechtingspionier is kinderpsychiater John Bowlby, die eerst vanuit observatie en nadien via onderzoek aantoonde hoe belangrijk de band is die jonge kinderen de eerste levensjaren ontwikkelen met hun ouders of verzorgers, en wat voor impact die band heeft op alle latere intieme relaties. Kort gesteld: wie opgroeit in een warm, hecht nest, kan het zelfvertrouwen en de onafhankelijkheid ontwikkelen om makkelijker warme en hechte relaties met anderen aan te gaan. Wie zich thuis niet geliefd, gewaardeerd of veilig voelde, zal het daar moeilijker mee hebben. (zie kader)
Thermostaatruzies
"Ik sta open voor alle insteken en bevindingen, maar zonder de hechtingsleer naar relaties kijken, werkt volgens mij niet", zegt Ponnet. Terwijl traditionele relatietherapie vaak focust op leren communiceren, onderhandelen, ruzie maken en elkaar beter begrijpen, probeert Ponnet bij de onderliggende drijfveren te komen: waarom zet iemand op dat moment zijn stekels op, en waarom op die manier.
"Stel dat een echtpaar kibbelt over de opvoeding van de kinderen. Je kan daar inhoudelijk in meegaan en tot een compromis komen. Maar ik geef je op een blaadje dat er nadien een ruzie komt over bijvoorbeeld de taakverdeling. Daar kan je dan ook weer over onderhandelen. En uiteindelijk kom je terecht bij wat ik ‘thermostaatruzies" noem. Zij wordt wakker en zet de thermostaat wat hoger, want dat is gezellig. Hij komt voorbij en zet dat af, want ‘is dat wel ecologisch verantwoord?", enzovoorts. Bij conflicten moet je altijd kijken naar de diepere drijfveren. Dat gekibbel over de thermostaat gaat niet over de juiste temperatuur in huis. Het gaat over dat moeilijke evenwicht tussen autonomie en verbondenheid. Houd je wel rekening met mij? Kan ik in deze relatie zijn wie ik wil? Zie je mij staan? En uiteindelijk: zie je mij graag? Elke ruzie is een schreeuw om tot de juiste verbondenheid te komen. Wat is juist? Wat veilig en goed aanvoelt, waar je in gedijt, waar je je goed in voelt."
Waar meer traditionele therapeuten nog weleens partij kozen, gebeurt dat vandaag (bijna) nooit meer. Ponnet: "We hebben te lang vanuit moraliteit naar relaties gekeken en zaken gezegd als: ‘Jij bent niet betrokken, dat is het probleem". Veel mensen melden zich nog steeds op die manier aan: ‘Wij komen in therapie, zeg het hem/haar nu maar eens". Maar hechting is tweerichtingsverkeer. Je geeft samen vorm aan je relatie en het is dan ook belangrijk dat beiden durven af te dalen en bewust kijken naar hun diepere verlangens."
Liefde is...
Verliefd worden kan je dan misschien niet controleren, hoe we de liefde en onze relaties vormgeven, daarin kunnen we wel evolueren. Ponnet: "Uit al onze relaties kunnen we leren. Over onszelf, over de ander, over wat werkt en wat niet werkt. Zelfinzicht is altijd de eerste stap: waarom val ik op de mannen waarop ik val en waarom maken die mij telkens ongelukkig? Waarom beland ik in relaties altijd in een zorg- of afhan-kelijke rol, een koud of verstikkend verhaal?"
Die boodschap van mogelijke evolutie is positief en kwam tegelijkertijd bij sommigen heel hard aan. Rika: "Er zijn lezers die uit ‘Blijf bij mij" onthouden hebben: ik ben niet veilig gehecht, ik zal nooit een fijne relatie hebben. Dat was uiteraard de bedoeling niet. Ik blijf positief over relaties. Ik wil mensen zeker niet de indruk geven dat het in de liefde kommer en kwel is. De boodschap is: de keuzes die je maakt, zijn altijd de juiste, want ze zijn verbonden met waar je op dit moment emotioneel staat."
Ponnet heeft het een beetje gehad met programma"s als ‘Blind Getrouwd" die mensen opzadelen met een gevoel van onzekerheid, alsof ze zonder wetenschappelijke hulp niet capabel zijn om een goede relatie te hebben. In haar laatste boek ‘Alleen met jou' neemt ze het op voor de romantische liefde vanuit de gedachte: iedereen is competent in de liefde, iedereen is in staat om verliefd te worden, iedereen kan graag zien. Niet dat het daarom allemaal rozengeur en maneschijn is.
"Het cliché stelt dat mensen naar Hollywoodliefde verlangen, maar dat is niet zo. Mensen houden van die films, net als van stationsromannetjes, omdat het zien van dit soort emotionele en seksuele verbondenheid hen triggert op het niveau van hun hechtingsverlangens. Ze dromen er even bij weg, maar weten goed dat de kans dat zij de liefde beleven zoals op de Titanic gering is."
Misschien op het eerste gezicht contradictorisch, maar toch ook weer niet, neemt Rika het ook op voor echtscheiding. "Mensen scheiden omdat het niet meer gaat, zo simpel is het. En het is nooit zomaar. Je kan bovendien geen twee situaties vergelijken. Ik denk dat het verlangen naar een ander leven met verbondenheid de angst overstijgt voor het verliezen van wat er is. Bij wie ‘ondanks alles" blijft, geldt het omgekeerde. Dat punt ligt voor iedereen anders. Is het nobeler om te blijven dan om te vertrekken?
Ik vind van niet. Maar onze maatschappij culpabiliseert echtscheiders en zadelt hen op met een gevoel van falen. Daar moeten we echt iets aan doen. Relaties zijn nu niet beter of slechter dan vroeger, je bent gewoon niet meer verplicht om de rit uit te zitten, dat is het verschil. We praten over de invloed van echtscheiding op kinderen. Maar wat je niet kan aantonen, is het effect om op te groeien in een oorlogsgebied waar de ouders samenblijven omwille van de kinderen. Wat voor impact heeft dat? Scheiden is geen garantie op geluk, maar een logisch gevolg van de manier waarop we vandaag relaties willen beleven: als een invulling van ons verlangen naar psychologische, emotionele en seksuele verbondenheid. Alleen bekijken we het zo nog te weinig."
De blijvende, monogame liefde is nog steeds iets waar we naar streven, en wetenschappelijk onderzoek ziet er steeds meer voordelen in: je bent gezonder, hebt minder stress, er is een groter gevoel van welbehagen. Ponnet: "Liefde meemaken, hoe schoon is dat? Is de grote liefde makkelijk? Pijnloos? Gaat het allemaal vanzelf? Nee, natuurlijk niet. Maar gun jezelf de droom, de kans op dat grote, mooie verhaal. Zet dat verlangen in als leidraad in je liefdesleven."
Alleen met jou, de terugkeer van de romantische liefde door Rika Ponnet, Lannoo (19,99 euro)