Liefde in een formule

'In tv-series als ‘Blind getrouwd’ wordt er gul gegooid met wetenschappelijk onderzoek om te zien of twee mensen bij elkaar passen. Maar werken die tests echt? Ik probeer het zelf uit met mijn partner, met wie ik al haast dertig jaar samen ben, en met de poes van de buren. Volgende maand trouw ik met Chachat.' Artikel van Lene Kemps voor Feeling.

Is liefde een algoritme? Zijn aantrekkingskracht, levensvatbaarheid en duurzaamheid van een relatie te vatten in een wiskundige formule? En op welke principes is die formule dan gebaseerd? En stel dat het waar is, stel dat je de haalbaarheid van een relatie kan testen, wil ik het dan eigenlijk weten? En als ik het niet wil weten, waar ben ik dan bang voor?

"Er is een grote bezorgdheid over de liefde", zegt Rika Ponnet, therapeut bij relatiebemiddeling Duet. "Relaties staan vandaag enorm onder druk omdat ze gebaseerd zijn op gevoelens, terwijl ze vroeger een eerder praktische overeenkomst waren, een contract. Vroeger bleven mensen langer getrouwd, maar of ze gelukkig waren in dat huwelijk, of ze elkaar graag zagen, dat was minder belangrijk. Vandaag tellen emoties wel mee. En net daarom worden relaties volatieler. Want gevoelens veranderen. Dus kruipt er angst binnen. Mensen hebben schrik om te falen. ‘Ik ben bang dat ik niet de juiste man kies en dan zit ik vast in iets wat ik niet wil,', hoor ik wel eens in mijn praktijk. Er is enorm veel keuzestress. Dus proberen we het irrationele te controleren, gaan we de liefde mathematisch bekijken en willen we van relaties een optelsom maken. Helaas is liefde niet in wetmatigheden te vatten. Ik heb er niets op tegen dat je relatietestjes als een soort gezelschapsspel ziet. En als ze dan nog aanleiding zijn tot een goed gesprek met je partner, of tot zelfonderzoek, fijn. Maar hecht er niet meer belang aan dan dat."

Ik heb zo'n vermoeden dat mijn relatie met partner P niet als ideaal uit mijn onderzoek naar voor zal komen, daar heb ik geen test voor nodig, dat heeft het leven al bewezen. Maar volgens de kosmische god in de hemel, diverse madam soleils en mijn lievelingsastrologe met de onwaarschijnlijk naam Shelley Von Strunckel passen we prima bij elkaar. Ik ben Vissen en hij is Schorpioen. "Het ideale koppel. Een relatie tussen Schorpioen en Vissen is een geschenk uit de hemel. Vissen en Schorpioen samen, is de beste match die je je kunt voorstellen," lees ik. "Hij is mysterieus en ondoorgrondelijk, zij is open en vol sympathie", lees ik op een andere site. Ziezo, dat staat alvast in de sterren geschreven, dat ben ik ten voeten uit: sympathiek. Een bekend voorbeeld van deze hemelse alliantie blijken Bruce Willis en Demi Moore. Zucht.

De test van het pintje
Van de Amerikaanse datingsite OkCupid krijg ik drie vragen. Je moet gewoon met ja en neen antwoorden. En als ik en mijn partner drie keer hetzelfde antwoorden, dan is succes gegarandeerd, dan zijn we een super stel.
Het gaat om volgende vragen. Houd je van griezelfilms? Ben je ooit alleen op reis geweest? Zou je het leuk vinden om alles om te gooien en op een zeilboot te leven?
Ik antwoord drie keer ja, partner P drie keer nee. Chachat de poes zwijgt, maar lijkt zeer bereid haar dagelijkse routine verder te zetten op een zeilboot en ik weet uit ervaring dat ze graag samen met mij tv kijkt. Maar wat doe ik daar nu mee?

"Het zijn vragen naar de hoeveelheid controle die je wil houden in je leven", aldus Rika Ponnet. "De onderliggende gedachte is: in hoeverre ben je bereid om het onverwachte binnen te laten en hoe erg ben je gesteld op zekerheid, wat inderdaad goed is om weten als je met iemand een leven wil opbouwen. Maar zulke vragen houden geen rekening met het feit dat mensen kunnen veranderen. Misschien wil je vandaag niet alles achterlaten. Maar stel dat je echt voor de keuze komt te staan, dan spelen er weer andere elementen mee. Er zijn omgevingsfactoren en grijze waarden die in die test niet worden opgenomen."

Het team van OkCupid - wiskundigen uit Harvard - distilleerde de drie cruciale vragen uit een lijst van 275.000. Uit onderzoek van 35.000 stellen die elkaar op de site ontmoetten en die een succesvolle relatie opbouwden (wat dat dan ook moge zijn) , bleek dat één derde hetzelfde antwoord gaf op net die drie vragen, en dat is 3,7 keer meer dan louter toeval.

OkCupid werkt wel vaker met ogenschijnlijk vreemde statements om te peilen naar diepere overtuigingen. Als je bijvoorbeeld te weten wil komen of iemand met je naar bed zal gaan op het eerste afspraakje, vraag dan of ze graag bier drinken. Bij bierdrinkers ligt de kans op onmiddellijke seks zestig procent hoger (en ze herinneren zich er waarschijnlijk nog weinig van). Als je wil weten of iemand religieus is, vraag dan of spelfouten hen irriteren want er is een verband vastgesteld tussen tolerantie en een geloof in god. Als je wil peilen naar een conservatieve of liberale politieke houding, vraag dan of ze het liefst simpele of complexe individuen in hun leven hebben. Mensen die van complexiteit houden, zouden eerder liberaal zijn en openstaan voor homohuwelijken enzovoort.

Ik hoor Rika Ponnet zuchten. "Een beperkt onderzoek gevoerd in een ander land, met een andere cultuur; wat is de waarde daarvan? Het zijn leuke uitspraken om te lanceren, en ik begrijp dat dit mooi klinkt: drie vragen die het succes van een relatie voorspellen. Maar brengt dit niet naar buiten als een wetenschappelijke conclusie. In relaties gaat het over het leren van vaardigheden, en over altijd opnieuw die inspanning willen doen om de ander te begrijpen. Een onnozel vragenlijstje doet afbreuk aan de rijkheid van de liefde, en aan de complexiteit van de mens."

Overeenkomen of verschillen?
In de kern van veel testen, zit de hamvraag: moet je op elkaar lijken of moet je net aanvullend zijn? 
Veel relatiewetenschappers focussen op overeenkomsten op sleuteldomeinen zoals sport, gezondheid, geloof, en gaan ervan uit dat je daar alletwee in dezelfde mate mee bezig moet zijn. Ik kan me voorstellen dat het moeilijk leven is met iemand die dagelijks het gebed van Jabes reciteert als je daar het belang niet van inziet. Net als het niet evident is om te leven met een sportfanaat als je zelf het liefst op de sofa ligt.

Maar zijn uiteenlopende interesses nu echt een recept voor ongeluk? "Natuurlijk niet", zegt Rika. "Ik kan massa's koppels die weinig hobbies en belangstellingen delen en het samen toch heel goed doen."

Het peilen naar gelijkenissen levert vragen als: Ben je, in de brede zin van het woord, spiritueel ingesteld? In hoeverre ben je bezig met je persoonlijke ontwikkeling, investeer je in het verbeteren van jezelf? Doe je aan sport, hoe vaak? Hoe gezond en fit ben je voor je leeftijd? Hoe aantrekkelijk schat je jezelf in? 
Moet gezegd dat partner P en ik op deze vraagjes, buiten de spiritualiteit, nogal goed scoren. Ik geloof in de universele kracht van het alles, hij is de ratio zelve. Maar verder denken we hetzelfde over sport (we fitnessen niet genoeg), over zelfontwikkeling (we lezen niet genoeg), gezondheid (we verzorgen onszelf niet genoeg) en aantrekkingskracht (jij ziet er nog heel goed uit schat, echt).

De Deense psycholoog en seksuoloog Ger Martin Hald (Universiteit van Kopenhagen), verantwoordelijk voor het algoritme achter ‘Blind getrouwd', gaat resoluut voor overeenkomst. "Hoe meer je op elkaar lijkt, hoe meer kans op een kwaliteitsvolle relatie", zegt hij. Het klinkt logisch, maar het is niet helemaal waar. 
Zeker is dat we zoeken naar gelijkgestemden, zo zijn we geprogrammeerd, dat blijkt ook uit onderzoek van Angela Bahns (assistent professor Wellesley College) en Chris Crandall (professor psychologie Universiteit van Kansas). Maar die overeenkomsten blijken vooral belangrijk in het verkennende stadium van een relatie, en staan niet garant voor langdurig geluk. Bahns en Crandall die allerlei soorten stellen onderzochten: geliefden, vrienden en kennissen waren verbaasd hoe loepzuiver we aangetrokken worden door een gelijkgestemde ziel, maar ze wijzen er op dat verschillen ook heel stimulerend kunnen zijn. "In kleinere gemeenschappen met minder mensen, waar het niet evident was om voor je vriendenkeuze op gelijkenissen te focussen, ontwikkelden zich even hechte en betekenisvolle relaties met mensen die helemaal anders waren. "

De Canadese psycholoog Darren George (Burman University) onderzocht 641 getrouwde koppels in Alberta en concludeerde dat overeenkomsten een rol spelen bij de partnerkeuze, maar geen sterke voorspeller zijn van een duurzame relatie. Het werkte wel omgekeerd: grote verschillen in de visie op spiritualiteit en persoonlijke groei zorgden vaak voor ontevredenheid.

"Die nadruk op gelijkenissen kan ver gaan", zegt Rika Ponnet. "Er zijn specialisten die poneren dat je zelfs fysiek op zoek gaat naar een kopietje. En mensen zijn inderdaad makkelijk aangetrokken tot iemand met wie ze lichamelijke gelijkenissen zien. Men heeft dat aangetoond met gemanipuleerde foto's: gezichten die lijken op het onze vinden we aantrekkelijker. Maar betekent dit ook dat we met die mensen een succesvolle relatie kunnen beginnen? Het zegt hoogstens iets over een initiële interesse."

Goed gehecht?
De Amerikaanse psychiater Amir Levine en psycholoog Rachel Heller bestudeerden in hun boek ‘Verbonden' de hechtingsstijlen - de manier waarop je met intimiteit omgaat - om te verklaren waarom sommige mensen schijnbaar moeiteloos makkelijk samenleven en anderen niet. Zij onderscheiden drie stijlen, gebaseerd op de hechtingstheorie van de Britse psychiater John Bowlby. Angstig: houdt mijn partner wel genoeg van mij? Vermijdend: intimiteit betekent verlies van onafhankelijkheid. Veilig: van nature warm en liefdevol. Je kan achterhalen wat jouw stijl en die van je partner is op hun (Engelstalige) site: www.attachedthebook.com/compatibility-quiz/.

Beweringen als: Ik ben vaak bang dat mijn partner stopt met me graag te zien, een ruzie met mijn partner doet me niet meteen de hele relatie in vraag stellen, ik herstel snel van een gebroken hart worden getoetst op een schaal van helemaal akkoord tot niet akkoord. Dan volgt de inschatting van de partner: hij geeft je het gevoel dat je nooit aan zijn ideaalbeeld zal voldoen, hij gebruikt de woorden ‘houden van' heel vaak, hij verwacht dat je subtiele signalen opvangt over hoe hem te behandelen als hij zich niet goed voelt en nog vijftien andere moeilijke vragen. Ik doe de test drie keer, ga van angstig naar veilig en weer terug, en krijg altijd andere resultaten, maar geen enkele combinatie is goed. Onze relatie is onmogelijk, labiel, een emotionele achtbaan. Duh!

En hoe maak je ruzie?
Even belangrijk als je hechtingsstijl is je ruziestijl. Kruip je achter het behang of gooi je met de borden? De Amerikaanse psycholoog Dean Busby van Brigham Young University beschrijft vier types amokmakers: de opkropper, de compromissluiter, de temperamentvolle ruziemaker en de vijandige schreeuwer.

Zeven vragen zijn voldoende om je type te bepalen. Zie je jezelf als een temperamentvol persoon? Praat jij over je emoties tijdens een conflict? Wie zet de eerste stap om het goed te maken? Hoe was jij als kind? Voor de volledige test: www.quest.nl/test/wat-voor-ruziemaker-ben -jij/. De antwoorden waartussen je mag kiezen zijn vrij gedetailleerd en wijzen soms een beetje doorzichtig duidelijk naar een bepaald type, maar goed. Ik kom eruit als een compromissluiter en die schiet godzijdank haast met elk type op. Dat treft, want partner P wil de test helemaal niet doen, en ik wil er geen ruzie over.

Ook Rika Ponnet stelde in ‘Blijf bij mij' een hechtingsrooster op, maar ze verwittigt dat het geen dambord is, de zaken zijn niet zwart wit of keurig opgedeeld. "De ruziestijl hangt rechtstreek samen met de hechtingsstijl, het is artificieel om dat in aparte blokken te hakken. Het is bovendien zeer complexe materie waarin je snel verloren loopt. Een veilige hechtingsstijl zal je makkelijk vaststellen, de rest is moeilijker. Zulke profielen in vraag en antwoord vatten, dwingt tot een extreme simplificatie die het onderwerp onrecht aandoet. Pas op, ik draag soms ook bij tot misverstanden. Dan heb ik een lezing gegeven, en hoe genuanceerd ik dan ook ben geweest - het is niet de bedoeling dat u zich vastpint op zo'n typering, het is de bedoeling dat u anders kijkt naar de dynamiek in de relatie - dan merk ik achteraf dat mensen toch maar één ding willen weten: welk type ben ik, wat is mijn partner, en hoe loopt dat af? Mensen krijgen graag een helder kader aangereikt, ze houden van een duidelijke set van regels. Maar als je die regels te simpel voorstelt dan vertrekken ze met een fout idee over wie ze zijn, wie hun partner is en hoe ze de relatie best aanpakken."

Vraag het aan dokter John
In de categorie vreemde vragen van voorspellende aard, kan ik u het lijstje van sexperte en Amerikaanse journaliste Amanda Chatel aanbevelen. Zij grasduinde in onderzoeken en statistieken en haalde er onomstotelijk bewezen feiten uit die het al dan niet slagen van je relatie voorspellen.

Je blijft samen: als je bereid bent te wachten met kinderen tot na het huwelijk, als je allebei lacht op je kinderfoto's, als jullie ouders lang en gelukkig getrouwd waren. Je gaat uit elkaar: als je een peperduur huwelijksfeest wil, als veel van je vrienden gescheiden zijn, als je een danser of choreograaf bent, als je een laag IQ hebt.

Onze ouders zijn niet gescheiden en met dat IQ is het wel in orde denk ik, maar sommige van onze vrienden zijn uit elkaar en ik lach nooit op jeugdfoto's. Dat voorspelt niet veel goeds. We kunnen gelukkig absoluut niet dansen.

"Ik begrijp wel waar die beweringen vandaan komen", zegt Rika Ponnet. "We weten dat optimistische mensen betere partnerkeuzes maken, dus daar gaat die vraag van de jeugdfoto's over. Het is waar dat kinderen van gescheiden ouders een hogere kans hebben om zelf te scheiden. Maar het is een hogere kans, het is geen wetmatigheid. Misschien gaan mensen die eerst kinderen krijgen en dan trouwen, sneller uit elkaar omdat ze trouwen om een ‘verkeerde reden'. En zo kan je wel een aantal verklaringen verzinnen. Maar je kan niet alle weetjes over huwelijken bij elkaar leggen en daar dan een lijst mee maken die beslissend zou zijn. Je botst hier meteen op het essentiële probleem: vaststellingen worden omgevormd tot voorspellingen. Analyses die achteraf zijn gebeurd, worden geprojecteerd op de toekomst. Dat is spielerei, maar meer ook niet."

Slechts één relatiepsycholoog vindt genade in de ogen van Rika Ponnet: dokter John Gottman van het Instituut met dezelfde naam. "Hij kan echt met 90% zekerheid voorspellen of je relatie blijft duren of niet. Hij observeert al veertig jaar lang koppels in zijn Love Lab op de Universiteit van Washington. Hij praat met hen over geld, seks, kinderen, over allerlei potentiële conflictzones, luistert naar de antwoorden en bestudeert hun lichaamstaal. Hoe gaan mensen om met die vragen, hoe staan hun mondhoeken, zijn hun lichamen naar elkaar toe gekeerd, kijken ze weg? Hij bekijkt je vanuit al zijn expertise en ervaring, en kan een conclusie formuleren."

Dokter Gottman is niet beschikbaar voor consultatie, maar ik heb veel aan zijn zeven pijlers, waar ik mijn relatie aan kan aftoetsen.
1. Jij en je partner begrijpen elkaar, jullie kennen elkaars wereld en weten wat de ander belangrijk vindt. Weet je wie momenteel zijn beste vriend is? Zijn grootste droom? Zijn favoriete liedje? Gottman noemt die kennis een Love Map. Je moet die liefdeskaart uittekenen, en updaten.
2. Jij en je partner behandelen elkaar met waardigheid. Genegenheid en respect zijn essentieel. Jullie doen kleine dingen voor elkaar, en bedanken elkaar daarvoor.
3. Houdt contact met elkaar: speel een gezelschapsspel, stuur een lief smsje, elke kleine verbinding is een storting op jullie emotionele bankrekening.
4. Weet wat de ander belangrijk vindt, luister naar zijn mening, probeer zijn perspectief te begrijpen en laat je door hem beïnvloeden.
5. Pak de ‘oplosbare' problemen samen aan.
6. Loop niet vast in de permanente problemen (bv. jij wil kinderen, hij niet) maar probeer de dialoog op gang te houden, probeer je aan te passen of te accepteren. Met sommige dingen moet je leren leven als je de relatie in stand wil houden.
7. Geef samen zin aan het leven. Het is een fijn een gemeenschappelijke levensvisie te hebben, dezelfde doelen na te streven.

Miauwkes!
Gottman is hard werken, en daarom probeer ik toch nog even liefde als een simpele optelsom te zien. Ik doe Love test op www.happyvibes.be/numerologie/hoe-goed-matchen-jullie/

Gewoon de namen invullen en de toekomst rolt er vanzelf uit.
Bij mij en de partner staat er: "Dit is een turbulente, uiterst dynamische combinatie. Jullie zijn beiden energiek, inventief, strijdlustig, maar ook agressief. Het is bij jullie twee alles of niets. Deze band lukt enkel als jullie voldoende uithoudingsvermogen en flexibiliteit aan de dag leggen. Er moeten hoe dan ook voortdurend compromissen gesloten worden. Maar wie zet de eerste stap? Wie doet water bij de wijn?" Ha, en dat zeggen ze tegen iemand die net de ruzietest heeft gedaan en 's werelds beste compromissensluiter is.

Voor alle zekerheid vul ik ook even de naam van de poes in. "Onze welgemeende felicitaties, want dit is een prima combinatie. Jullie vullen elkaar prachtig aan en vormen een harmonisch team. Dit is een bijzonder geslaagde combinatie." Ik word een gelukkige gekke oude vrouw met poezen, zeker weten.