Tegenwoordig is het in de mode om te zeggen dat je helemaal niet jaloers bent. Relatie-expert Rika Ponnet vindt dat een foute benadering. Want jaloezie is een signaal dat we onze liefdesrelatie belangrijk vinden. “Hoe erg is het niet als het je niet kan schelen wat je partner doet?” Artikel van Sofie De Neve voor Vizine.
#jaloersepoes, zo heette onze campagne die jongvolwassenen bewust wilde maken van het effect van jaloezie op hun relatie. Is zo'n bewustmaking nodig?
"Ja, want jaloezie leeft heel sterk bij koppels, en zeker bij jongeren, maar ze zijn zich niet altijd bewust van wat dat betekent. Bij tieners is jaloezie meestal erg narcistisch ingegeven. Ze dagen hun lief uit om te testen hoe graag die hen ziet en willen zo voor zichzelf bevestigen dat ze geliefd en aantrekkelijk zijn. Bij volwassenen krijgt jaloezie een andere functie. Het wordt een soort beschermingsmechanisme, een alarmsysteem dat afgaat als zij hun relatie bedreigd zien. In die zin toont jaloezie dat je betrokken bent bij je relatie en dat je er kwetsbaar instaat, en dat is goed. Sommigen gaan echter zo ver dat ze hun partner gaan controleren en inperken. Dan wordt jaloezie erg destructief."
Is jaloezie dan goed of slecht?
"Jaloezie is een angst. Net als alle andere angsten kan je die niet in- of uitschakelen omdat het goed of slecht zou zijn. Het helpt dus niet om er moraliserend over te doen. Wel kan je kijken waar het vandaan komt en wat het vertelt over jezelf en je relatie."
"De ene persoon is van nature uit angstiger dan de andere. Daarnaast heeft veel te maken met de dynamiek van je relatie. Er is, ook in goede relaties, altijd één iemand die zich eerder angstig opstelt en een ander die eerder vermijdend is. De angstige persoon waakt erover dat er regelmatig tijd wordt doorgebracht samen en zal sneller aan de alarmbel trekken als er moet gepraat worden. De vermijdende persoon focust meer op zijn of haar autonomie, zelfontplooiing, carrière ..."
"Veel mensen zijn in de ene relatie niet jaloers, maar in een volgende relatie wel. ‘Ik heb mezelf nooit gezien als een jaloers type', zeggen ze dan. Ze herkennen zichzelf niet meer. Maar of iemand jaloers is of niet hangt af van de dynamiek tussen twee personen. Misschien was de ander in een vorige relatie de aanklampende partner, terwijl de huidige partner minder duidelijk zijn liefde toont. Dat kan iemand onzeker, en dus jaloers maken."
Wil dat zeggen dat de minder jaloerse partner de jaloezie mee veroorzaakt?
"Ja, die vindt vaak dat de ander overdrijft en gaat als reactie nog harder werken of nog meer activiteiten alleen doen. Daardoor krijgt de jaloerse partner het gevoel dat hij of zij niet serieus wordt genomen en dat is frustrerend. De jaloerse, opeisende reacties zullen alleen maar toenemen."
Moet iemand zich dan maar aanpassen aan de ander en zijn vrijheid laten inperken?
"Neen, maar besef wat de consequenties zijn van wat je doet. Als koppel zie je elkaar graag en wil je elkaar gelukkig maken. Ga het dan ook niet uitlokken. Ga niet tot een gat in de nacht met andere jongens liggen chatten, wetende dat dat je vriend doodongelukkig maakt. Hou rekening met de ander en probeer er op een niet-verwijtende manier over te praten."
Hoe ver ga je in dat ‘rekening houden met de jaloerse gevoelens van de ander'?
"Dat moet je samen afspreken. Soms kunnen kleine dingen al helpen. Op een feestje af en toe oogcontact maken of je arm rond de ander leggen, kan er al voor zorgen dat je partner zich niet eenzaam of onzeker - en dus jaloers - voelt."
"Maar natuurlijk mag je jezelf niet wegcijferen. In mijn praktijk hoor ik de meest gekke dingen. Zwaar controlerend gedrag soms. Een tijdje geleden vertelde een vrouw mij dat haar partner 's avonds haar schoenzolen controleerde om te kijken waar ze allemaal geweest was. Ik ken ook een koppel waarbij de man op restaurant altijd met zijn gezicht naar het raam moet zitten, zodat hij niet naar andere vrouwen kan kijken. Dat is geen gewone jaloezie meer. Hier heeft de jaloerse partner duidelijk een individueel probleem."
Zijn dit zelfs geen voorbeelden van psychische terreur?
"Ja, hier is sprake van partnergeweld. Zulke ziekelijk jaloerse types zijn gemakkelijk te herkennen. Eerst hemelen ze iemand op en geven ze die persoon het gevoel alles te zijn voor hen. Iemand met een laag zelfbeeld is daar heel gevoelig voor. Daarna begint het isoleren, kleinmaken, afbreken. Stapje voor stapje."
"Wie in zo'n situatie zit, moet beseffen dat zijn of haar partner nooit zal veranderen. Dus stap er uit als het nog kan. Durf ook naar jezelf te kijken. Hoe komt het dat jij bij zo'n vrouw of man belandt? Vaak speelt er een laag zelfwaardegevoel mee. Probeer je weerbaarder op te stellen en cijfer jezelf niet weg om je partner tevreden te stellen. Want dan geef je hem in stilte gelijk voor zijn jaloezie."
Eind 2016 lanceerden VIVA-SVV, zij-kant en de Beweging tegen Geweld - vzw Zijn de campagne #jaloersepoes. Is zo'n campagne nuttig? En wat met de resultaten van de jaloezietest? We vroegen de ongezouten mening van Rika Ponnet.
#1: Denk je dat de jaloezietest mensen aan het denken heeft gezet?
"Ik denk dat het mensen aanmoedigt om over hun relatie en hun gevoelens te praten met hun partner. Dat is goed, want jaloezie wordt vaak afgedaan als iets problematisch en daarom wordt het niet besproken."
"De opsplitsing in drie soorten jaloezie vond ik niet nodig. Volgens mij kan het nog eenvoudiger. Enerzijds heb je jaloezie die het gevolg is van een concrete aanleiding. Anderzijds heb je jaloezie die richting paranoia gaat, waarbij de manier van reageren niet langer in verhouding staat tot wat eraan voorafging."
#2: De online jaloezietest op www.horenzienenpraten.be werd ingevuld door meer dan 80 000 Vlamingen. 90 % is jaloers wanneer zijn of haar vriend(in) over persoonlijke dingen spreekt, flirt, of vaak afspreekt met een ander. Is dat veel?
"Die cijfers verbazen me niet. Jaloezie komt in veel relaties voor. Maar laten we niet vergeten dat jaloezie ook zijn waarde heeft. Tegenwoordig is het in de mode om te zeggen dat je absoluut niet jaloers bent, maar ik vind dat ook een teken aan de wand. Hoe erg is het niet als het je niet kan schelen wat je partner doet?"
#3: 56% wil vaak of altijd weten waar zijn/haar vriend(in) is. 32% wil soms of vaak niet dat zijn/haar vriend(in) omgaat met mensen van het geslacht waar hij/zij op valt.
"Ik denk dat we allemaal veel conservatiever zijn dan het beeld dat we via media aangereikt krijgen. We leven ook in een relatieklimaat dat jaloezie voedt: relaties worden makkelijk aangegaan en verbroken en er zijn heel veel kanalen waarlangs we contact kunnen hebben met andere mannen en vrouwen zonder dat onze partner dat weet. Dat maakt mensen achterdochtig."
#4: De jaloezietest wijst uit dat we minder jaloers zijn naarmate we ouder worden. Hoe komt dat?
"Dat heeft vooral met onzekerheid te maken. Als veertiger voel je je over het algemeen veel zekerder dan op je twintigste, wanneer je nog op zoek bent naar je identiteit en veel nood hebt aan bevestiging van je geliefde. Als je te weinig bevestiging krijgt, word je jaloers. Jonge mensen geloven ook nog meer in het romantische liefdesideaal. Als volwassene krijg je een realistischer beeld van jezelf en je partner."
#5: Vrouwen scoren iets jaloerser dan mannen. Cliché, maar blijkbaar ook de waarheid?
"Gemiddeld genomen zijn vrouwen angstiger voor verlies, maar dat komt doordat ze meer te verliezen hebben. Ze verdienen minder geld en investeren meer tijd in kinderen, relatie en huishouden. Ik vind echt dat vrouwen op eigen benen moeten proberen te staan. Dat verhoogt hun zelfwaarde. En ook hun jaloeziereacties zullen er gezonder door worden."
"Mocht je de jaloezietest 50 jaar geleden gedaan hebben, zou je veel grotere man-vrouwverschillen gevonden hebben dan nu. Vrouwen waren toen compleet afhankelijk van hun man. Dus zelfs al ging hij vreemd, hij moest en zou de hare blijven."