11 september 2015 Dagblad
Eén op tien Vlamingen tussen 20 en 40 jaar is van plan geen kinderen te krijgen, en dat is een lichte stijging in vergelijking met zeven jaar geleden. En toch hebben bewust kinderlozen nog heel vaak het gevoel dat ze zich moeten verantwoorden. Artikel van Annelies Roose voor Het Nieuwsblad.
Ignace Crombez kon zijn oren niet geloven, toen Darline Vanheule (41) in 1999 als kersverse Miss Belgian Beauty voor de camera's vertelde dat ze geen kinderen wilde. Ontzettend ongepast vond de organisator dat voor een jonge vrouw, de mooiste van het land dan nog.
Zestien jaar later moet ze nog steeds lachen als ze eraan terugdenkt. ‘Zo veel mensen reageerden verbaasd en vroegen me of het wel goed met me ging', zegt ze. ‘Ik reageerde óók verbaasd, omdat ze me dat vroegen. Alsof een kind op de wereld zetten de normaalste zaak van de wereld is.'
Ze is niet de enige die er zo over denkt. 9,6 procent van de Vlamingen tussen 20 en 40 jaar is van plan geen kinderen te krijgen, blijkt uit de meest recente studie ‘Socio-culturele verschuivingen in Vlaanderen', uitgevoerd door de studiedienst van de Vlaamse regering in 2014. Er is zelfs sprake van een lichte stijging. In 2003 en 2008 was het nog 8,7 procent.
In therapie
Maar hoe logisch bewust kinderlozen hun keuze vaak vinden, zo weinig wordt die aanvaard, hebben ze het gevoel. Ook Tobias Leenaert (42), oprichter van het Ethisch Vegetarisch Alternatief (EVA), had nooit een behoefte aan kinderen. Maar hij moet zich wel voortdurend voor zijn keuze verantwoorden, schreef hij in een opmerkelijke blogpost. ‘Mensen vinden het niet normaal, alsof het veeleer het resultaat van een mislukking dan van een bewuste keuze is.'
Het voortdurende opboksen tegen verwachtingen is voor velen zo vermoeiend dat ze hulp zoeken. Relatietherapeut en psychoanalyticus Koen Baeten krijgt geregeld bewust kinderlozen over de vloer. ‘Eeuwenlang was de heersende maatschappelijke norm dat de mens op de wereld is gezet om zich voort te planten. De moraal rond bewuste kinderloosheid is relatief nieuw, en heerst momenteel nog maar enkel in het Westen. Het is dus vrij logisch dat mensen druk voelen om zich te verantwoorden.' Ook relatietherapeute Rika Ponnet ziet het vaak. ‘Kinderen maken nog steeds een erg belangrijk deel uit van de identiteitsvorming, zeker bij vrouwen. Mensen die geen kinderen willen, die moeten wel koud en egoïst zijn.'
‘Ik krijg geregeld het verwijt dat ik niet bijdraag aan de samenleving', zegt Leenaert. 'Wie gaat anders onze pensioenen betalen en onze economie draaiende houden, klinkt het dan. Terwijl ik het belangrijker vind me in te zetten voor de mensen die hier al rondlopen, eerder dan nog een aantal aan de nu al veel te grote verzameling toe te voegen.' Vanheule kaatst de bal naar de criticasters terug. ‘Mensen verwekken soms kinderen zonder daar veel over na te denken. Ik vind het net de normaalste zaak van de wereld er heel goéd over na te denken. Ik ken mezelf goed genoeg. Mijn hele leven zou in het teken staan van dat kind. Ik zou er alles voor doen en mezelf volledig wegcijferen. Ik ben perfect gelukkig met mijn vriend, zonder kinderen.'
Onterven
Dat terugkaatsen, het lachen wanneer de buitenwereld naar verantwoording vraagt, wijst er volgens Ponnet op dat Darline Vanheule geen complexen heeft. ‘Haar reactie is zeer goed. Het zegt heel veel over de zuiverheid van haar beslissing. Dat is zeker niet bij elke bewust kinderloze het geval.'
Veel bewust kinderlozen zijn niet in het reine met zichzelf, merkt ook Baeten in zijn praktijk. ‘Ze beseffen het vaak zelf niet, maar vaak speelt angst een grote rol. Faalangst, angst om iets te verliezen, angst om zich te moeten profileren in een grote groep, angst om ouders en grootouders teleur te stellen. Soms gebeurt het dat mensen dit tijdens de therapie ontdekken, en uiteindelijk toch beslissen aan kinderen te beginnen.'
Toch is de druk van de omgeving vaak heel reëel. ‘Het gebeurt dat koppels spijt hebben van hun keuze aan kinderen te beginnen', zegt Ponnet. ‘En dan gaan ze dit soms, onbewust, projecteren op mensen die bewust kinderloos zijn. Door hen te zeggen ze niet weten waarover ze spreken, bijvoorbeeld. Ook hier speelt mee dat die mensen niet in het reine met zichzelf zijn.'
Maar soms gaat het er minder subtiel aan toe, bijvoorbeeld als de verwachtingen van familie of schoonfamilie komen. Leenaert kan erover meespreken. ‘Ik heb van dichtbij gezien hoe een moeder ermee dreigde haar dochter te onterven als ze haar geen kleinkind geeft.'