Ik wil altijd het laatste woord hebben

Mensen die niet kunnen loslaten in een discussie roepen vaak irritatie op bij hun gesprekspartners. Een tip voor wie zich blauw ergert: besef dat achter dit soort gedrag meestal een emotionele kwetsbaarheid schuilgaat. Tekst: Christine Lamiable en Siska Verstraete voor Psychologies Magazine

Telkens wanneer haar vriend begint te discussiëren tijdens familiediners, krijg Lena het benauwd. ‘Ik weet al van tevoren wat er gaat gebeuren. Frank doet zijn ideeën uit de doeken over een of andere voetbalwedstrijd, of over de houding van iemand die hij kent. Nadat zijn gesprekspartner heeft geantwoord, volgt altijd een "Ja, maar ..." Ik begrijp niet waarom hij altijd het laatste woord moet hebben." Mensen die niet kunnen loslaten in een discussie roepen vaak irritatie op bij hun gesprekspartners. Een tip voor wie zich blauw ergert: besef dat achter dit soort gedrag meestal een emotionele kwetsbaarheid schuilgaat.

Angst voor verschil
Ook al lijkt het op het eerste gezicht alsof mensen die het laatste woord willen heel zelfbewust zijn, toch maskeert zo"n gedrag vaak angst. ‘Wie tot elke prijs zijn gelijk wil halen of per se het laatste woord moet hebben, is diep vanbinnen vaak onzeker", zegt relatiebemiddelaar Rika Ponnet: ‘Als je zelfbewust bent, ervaar je jezelf als een standvastige, genuanceerde identiteit die los staat van de appreciatie of de ideeën van de ander. Dat anderen van mening verschillen met jou, vormt geen bedreiging. Mensen die altijd gelijk willen krijgen daarentegen hebben een broos zelfbeeld. Een verschillend standpunt ervaren ze als een afwijzing van hun volledige persoon. De paradox dat de ander sterk van mening verschilt maar je toch apprecieert, is moeilijk te vatten voor hen. In een discussie zullen ze er dan ook alles aan doen om gelijk te krijgen."

Nood aan een stabiel wereldbeeld
Een gebrek aan zelfvertrouwen kan ook leiden tot star denken. Rika Ponnet: ‘We hebben allemaal modellen van de werkelijkheid in ons hoofd, over de wereld, over onszelf, over anderen, gebaseerd op onze ervaringen en herinneringen. Als voldoende zelfvertrouwen hebt, ga je ervan uit dat je de wereld tegemoet kan treden in al zijn grijsschakeringen. Mensen met weinig vertrouwen in zichzelf en in hun omgeving zijn geneigd om te denken in zwart-witmodellen. De ander is ofwel voor ofwel tegen hen. Als ze meegaan in de gedachtegang van de ander, moeten ze het beeld over zichzelf of over de wereld bijstellen. Ze bezitten echter niet het zelfvertrouwen om met alle nuances en mogelijke veranderingen die anderen hun aanreiken om te gaan."

Je plek opeisen
De oorzaak van je gedrag kan ook wortelen in je vroege jeugd. ‘Kinderen uit een gezin waar autoriteit centraal stond, groeien soms op met het idee dat relaties over macht gaan", zegt Rika Ponnet. ‘Ofwel zit je op de bovenste stok in het kippenhok en heb je het voor het zeggen, ofwel zit je onderaan, en dan moet je luisteren en je plooien naar de anderen. De veiligste positie is bovenaan, dan bepaal je hoe de dingen lopen en hoef je je niet aan te passen aan de anderen. De kwetsbare rol opnemen staat gelijk aan zwakte. Als je niet wint, dan verlies je, en dat is pijnlijk." Ook voor psychologe Geneviève Djénati kan de kiem van gelijkhebberij in de kindertijd liggen. ‘Mensen die zich als kind niet mochten uiten, die bijvoorbeeld niet mochten praten aan tafel, eisen later soms hun plaats op door altijd het laatste woord te hebben." Wat door de anderen wordt gezien als een behoefte om altijd gelijk te hebben, is in werkelijkheid de nood dus om zich niet langer te onderwerpen aan anderen zoals toen ze nog kind waren.

Persoonlijke aanpak
Sabine (42), woordvoerster
‘Ik groeide op in een gezin waar er nauwelijks geluisterd werd naar de kinderen. Als tegenreactie ben ik me later gaan bekwamen in de kunst van het converseren en discussiëren. Ik heb wel al vaak de opmerking gekregen dat ik altijd het laatste woord moet hebben in een gesprek, en ik geef toe dat ik me daar geregeld schuldig aan maak. Dat zorgt soms voor problemen tussen mij en mijn vriend. Wanneer ik ervan overtuigd ben dat mijn standpunt op het vlak van de opvoeding van de kinderen de enige juiste is bijvoorbeeld. De laatste jaren heb ik wel geleerd om mezelf wat bij te sturen op dat punt. Af en toe herinner ik mezelf eraan dat het helemaal zo erg niet is om de ander het laatste woord te gunnen. Zelfs al ben ik ervan overtuigd dat ik gelijk heb. Ook mediteren helpt me om de dingen wat meer los te laten."

Hoe aanpakken?
Stap 1: analyseer je gedrag
‘Jezelf veranderen begint altijd met het analyseren van je gedrag", zegt Rika Ponnet. ‘Voel je dat gelijk willen hebben bijna een automatisme is voor jou, dan is de kans groot dat je gedrag gestuurd wordt vanuit een diepere emotionele laag. Laat die emotie, meestal angst, toe en kijk wat dat gevoel doet met jou.

Stap 2: durf de ander gelijk te geven
Oefen jezelf erin om eens niet het laatste woord te hebben. Rika Ponnet: ‘Durf op de "lagere stok" te zitten en geef de ander gelijk. Begin met discussies over zaken die je niet zo nauw aan het hart liggen. Geen diepgaande discussies met je partner over gevoelige zaken dus, maar gesprekken met vrienden over een vrijblijvender onderwerp, zoals een gebeurtenis uit de actualiteit."

Stap 3: aanvaard verschil in relaties
‘Probeer verschil te tolereren in een relatie", zegt Rika Ponnet. ‘Aanvaard dat er losse eindjes zijn, dat er niet voor alles een definitief laatste woord hoeft te zijn. Er zullen altijd uiteenlopende meningen zijn. Laat dat verschil ook toe."

Meer lezen
‘Gelijk hebben of gelukkig zijn. Gabriele Seils in gesprek met de grondlegger van het model van de geweldloze communicatie, Marshal B. Rosenberg (Uitgeverij Ankhhermes, 2007)