02 februari 2015 Dagblad
Vrouwen komen van Venus, mannen van Mars? Onzin, menen Amerikaanse wetenschappers. Op psychologisch vlak zijn we zo goed als hetzelfde. "Het zijn stereotypen die de indruk wekken dat de verschillen groot zijn." Artikel van Sara Vandekerckhove voor De Morgen
Mannen kunnen niet over hun gevoelens praten. Vrouwen net wel, een beetje te veel zelfs. Vrouwen kunnen zonder probleem multitasken, terwijl mannen tilt slaan bij twee simultane opdrachten. Het zijn dit soort clichés die ons doen geloven dat beide geslachten fundamenteel verschillen.
Het zijn dezelfde stereotypen die van een boek als Men are from Mars, Women are from Venus een bestseller hebben gemaakt. Want met de realiteit heeft het volgens onderzoekers van de Amerikaanse universiteit van Iowa weinig te maken.
In hun meta-onderzoek, gepubliceerd in American Psychologist, bundelen ze alle studies naar gendergelijkenissen en verschillen. Hun conclusie? Mannen en vrouwen zijn psychologisch grotendeels gelijk. Voor ruim drie vierde van de psychologische kenmerken komen beide seksen zo goed als overeen.
"Dat is belangrijk", benadrukt Zlatan Krizan, psychologieprofessor aan de Iowa State University. "Zeker als je weet dat het zowel over cognitieve domeinen zoals intelligentie gaat als over de sociale persoonlijkheidskenmerken." De gelijkenissen hielden bovendien stand ongeacht leeftijd en tijdskader.
Culturele boodschappen
Vraag is: als we dan toch zo gelijk zijn, waarom denken we dan dat het verschil zo groot is? Volgens Krizan zijn daar enkele verklaringen voor. Dat we zowel mannen als vrouwen graag in hokjes stoppen, is geen verrassing. Samen met leeftijd en etnische afkomst, is geslacht wellicht een van die belangrijkste zaken om onze sociale perceptie vorm te geven. Zien we een vrouw of man, dan koppelen we daar meteen verwachtingen en vooroordelen aan.
Bovendien zijn er duidelijke anatomische en biologische verschillen tussen beiden seksen. Dus veronderstellen mensen meteen dat er ook psychologische een kloof is. Komt nog bij dat mensen - al sinds hun kindertijd - voortdurend worden blootgesteld aan vooroordelen die leunen op geslachtsverschillen.
Het is dat spervuur van culturele boodschappen dat de illusie creëert dat die stereotypen correct zijn, en dat mensen gidst in hoe ze de wereld rond zich moeten begrijpen en interpreteren. Krijgt iemand zijn hele leven te horen dat vrouwen zachtaardiger en zorgzamer zijn en dat mannen koele kikkers zijn die teren op rationaliteit, dan neemt die dat op termijn als waarheid aan.
"Mensen hebben de neiging om de verschillen te overschatten, omdat ze focussen op de extremen", legt professor Krizan uit. Agressie bijvoorbeeld, is iets wat doorgaans aan mannen wordt toegeschreven. "Als je kijkt naar de gevangenispopulatie, moet je vaststellen dat mannen daar overduidelijk in de meerderheid zijn. En dus leeft het idee dat mannen een pak agressiever zijn. Hoewel dat helemaal niets vertelt over de agressiviteit bij het merendeel van de mensen, want die zitten helemaal niet in de gevangenis."
Het zijn net die kleine verschillen tussen mannen en vrouwen die constant in de verf worden gezet. Concreet vonden de onderzoekers tien kenmerken waarbij er sprake is van een duidelijke kloof. Sommige van die kenmerken stroken met de heersende stereotypen. Zo vinden mannen een mooie partner belangrijker en hechten ze meer waarde aan 'dingen', terwijl vrouwen meer belang hechten aan 'mensen' en minder vertrouwen hebben in hun fysieke capaciteiten.
Seksuologe Rika Ponnet hoopt dat de nieuwe studie de vele clichés en vooroordelen zoveel mogelijk onderuithaalt."Het is ongelooflijk hoeveel schade dat boek Mannen komen van Mars...' heeft aangericht. Ik zie al te vaak hoe mensen die stereotypen gebruiken in hun relatie om verklaringen te zoeken voor bepaalde problemen. 'Mijn man kan mij niet begrijpen, want hij kan niet communiceren.' Of: 'Mijn vrouw heeft gewoon een van haar emotionele buien, het zal wel overwaaien'."
De vooroordelen overschaduwen de individuele verschillen, vindt Ponnet. "Je hebt even goed vrouwen die liever voor hun carrière kiezen en mannen die meer begaan zijn met de kinderen. Dat heeft weinig met gender te maken. Maar doordat die clichés zo hardnekkig zijn, krijgen vrouwen wel steevast de vraag voorgeschoteld of ze werk en gezin gecombineerd krijgen."
Kritiek
Het is niet voor het eerst dat de gelijkenissen dan wel verschillen tussen mannen en vrouwen binnen de wetenschap druk besproken worden. Een belangrijke stem is psycholoog Janet Hyde, die in 2005 een veel geciteerd onderzoek uitbracht. Ook zij vond dat mannen en vrouwen een grote overlap hebben van wel 75 procent.
Hyde vergeleek 120 kenmerken. Bij een derde daarvan was er compleet geen verschil tussen mannen en vrouwen. Voor bijna de helft (48 procent) waren de verschillen miniem. Bij slechts 22 procent waren er duidelijk verschillen. Gelijkaardige conclusies dus als bij Krizan.
De studie van Hyde bracht een omwenteling en meteen ook een heleboel kritiek teweeg. Een resem andere wetenschappers hebben sindsdien geprobeerd de 'gendergelijkenistheorie' onderuit te halen. Maar de nieuwe Amerikaanse metastudie geeft haar stelling opnieuw een duwtje in de rug. "Hoewel sommigen beweren dat mannen van Mars komen en vrouwen van Venus, tonen onze bevindingen vooral aan dat we allemaal van de aarde komen", besluit Krizan.