16 maart 2019 Magazine
Wie de midlife bereikt, hoeft niet te panikeren. Er komt geen crisis, maar een nieuw begin. Dat is de boodschap van het nieuwe boek Midlife Kick. Maar hoe zit het nu met die midlifecrisis. Is het een feit of een mythe? 10 vragen over midlife door Stefanie Van den Broeck voor Knack.
1. Waarom is de crisis een kick geworden?
Ann Lemmens (mede-oprichter van vijftigpluscommunity Wifty en mede-auteur van ‘Midlife Kick"): Vijf jaar geleden zijn Hélène van Herck en ik gestart met Wifty, vanuit een gezonde verontwaardiging. Het beeld van 50-plussers in onze maatschappij trok op niets. Toen ik een reclamecampagne zag met een ouder koppel in een roeibootje, waarvan de vrouw - met veel te kort en veel te grijs haar - overboord dreigde te vallen, was dat de spreekwoordelijke druppel. Zelfs mijn ouders van boven de 80 herkennen zich niet in dat beeld. Ook 50-plussers hebben nog goesting in het leven en willen zich edgy voelen. Intussen hebben wij een grote community opgebouwd en we merken dat 50 vaak staat voor een nieuwe start. Eindelijk je droom najagen, je sexy voelen en genieten van de ‘legenest-euforie". Dat lijkt ons eerder een kick dan een crisis.
2. Maar wat is de midlifecrisis nu eigenlijk?
Bart Soenens (professor ontwikkelingspsychologie, UGent): Die nogal vage term is ontstaan in de jaren 60, maar eigenlijk is er weinig wetenschappelijk onderzoek naar gevoerd. De twee belangrijkste psychologen die dat wél deden, beiden op basis van diepte-interviews, spreken elkaar bovendien tegen. De eerste is Daniel Levinson. Hij stelde vast dat iedereen zo"n crisis meemaakt tussen de 40 en 50 jaar. Volgens hem is het een transitieperiode waar we allemaal door moeten, om diepgaand te reflecteren over ons leven op dat moment. De andere, George Vaillant, beschouwde het meer als een letterlijke crisis van twijfels en radicale beslissingen. Hij zag dit bij een deel van de mensen, maar zeker niet bij iedereen.
Mark Nelissen (professor emeritus gedragsbiologie, Universiteit Antwerpen): Vanuit evolutionair oogpunt kun je het zien als een scharniermoment tussen twee cruciale levensfases: de voortplantingsfase, waarbij een groot deel van het gedrag wordt bepaald door een streven naar succes, en de rustigere, wijze fase die volgt. In de periode daartussen voel je je even nergens thuis, wat bij veel mensen tot ongelukkige gevoelens kan leiden.
3. Bestaat het?
David Bainbridge (zoöloog Cambridge University, auteur van ‘De midlife mythe"): Echte bewijzen heb ik niet gevonden. Het is een grappig verhaal dat is uitgevonden als een poging om iets te verklaren, maar het lijkt niet te kloppen. Natuurlijk willen veel vijftigers ineens een motor of sportwagen kopen, of avontuurlijke reizen maken. Maar meestal is dat iets wat ze hun hele leven al wilden, maar nu eindelijk kunnen, omdat ze er tijd en middelen voor hebben. Dankzij het concept van de midlife crisis hebben ze ook een goed excuus.
Soenens: Onder psychologen heerst toch een zekere consensus dat heel wat mensen tussen 40 en 50 jaar een soort crisis meemaken. Maar die is niet normatief: je hoeft geen midlifecrisis door te maken om evenwichtig te ontwikkelen. Dat is een groot verschil met pakweg de puberteit. Opvallend: een midlifecrisis wordt meestal niet getriggerd door de eigen leeftijd - de 50e verjaardag bijvoorbeeld - maar doordat de mensen in je omgeving een nieuwe levensfase bereiken. Je kinderen die opgroeien tot krachtige adolescenten en toekomstplannen maken, maar ook je ouders die ineens zorgen nodig hebben. Zeker voor de zogenaamde ‘sandwichgeneratie" is dat zeer confronterend.
4. Hoeveel mensen hebben er last van?
Soenens: Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat ongeveer een kwart van de mensen een midlifecrisis doormaakt. Al zijn de ‘symptomen" wel uiteenlopend. Voor sommigen is het een periode van grote ophef en radicale levenskeuzes, voor anderen een korte periode van stress. De meeste mensen gaan door een fase van introspectie: ze gaan op zoek naar hun belangrijkste waarden die ze vaak wat uit het oog waren verloren, hun ‘interne kompas". Meestal komen ze daar na een tijd vanzelf weer uit en voelen ze zich sterker en authentieker.
5. Komt het vooral voor bij mannen?
Soenens: Het komt bij beide geslachten voor, maar het tekent zich wel anders af. Mannen beleven hun midlifecrisis meestal rond hun 40e en beslissen vaak om hun carrière op een lager pitje te zetten. Terwijl vrouwen er meestal wat later mee zijn. Dat komt omdat zij traditioneel nog meer aandacht besteden aan hun gezin en pas tijd en ruimte vinden voor existentiële vragen wanneer hun kinderen op eigen benen staan. Zij voelen vaak het omgekeerde: ze hebben hun carrière jarenlang op een laag pitje gezet en willen nu hun eigen ambities vooropstellen.
Nelissen: Evolutionair gezien is het voor vrouwen meestal makkelijker en natuurlijker om hun nieuwe rol aan te nemen. Zij beseffen al lang dat hun biologische klok genadeloos wegtikt. Het einde van hun vruchtbare periode komt vaak overeen met de komst van kleinkinderen. Door mee te zorgen voor de kleinkinderen kunnen ze - onbewust uiteraard - hun genetische potentieel vergroten.
6. Zijn er hormonale oorzaken?
Herman Depypere (UZ Gent): Bij mannen niet: hun testosteronproductie daalt lichtjes, maar dit gaat zeer geleidelijk waardoor zij er amper iets van merken. Bij vrouwen stopt de oestrogeenproductie plots wanneer de eicellen op zijn: de menopauze. De bijhorende kwalen zijn niet te onderschatten. Het vrouwelijk hormoon ondersteunt de botten, het brein, hart- en bloedvaten, het energieniveau, het libido... Al die levensaspecten worden geraakt, op een moment (gemiddeld 51 jaar) waarop de meeste vrouwen nog zeer actief zijn. Als je zeer weinig slaapt, prikkelbaar bent, plots zwaar transpireert, last hebt van je gewrichten en hartkloppingen: probeer dan maar eens te scoren op het werk. Om van de effecten op je relatie nog te zwijgen. Dus ja, ik kan me voorstellen dat dit voor veel vrouwen een trigger kan zijn voor een midlifecrisis. De meesten ‘sukkelen" er wel door, al is er één groot misverstand: de menopauze gaat niet voorbij. Al verminderen bij heel wat vrouwen de meeste klachten na enkele jaren. Bij zware klachten kan hormoontherapie gelukkig soelaas bieden.
7. Wat doen mensen met een midlifecrisis tegenwoordig?
Herman Konings (trendwatcher): Bij de babyboom-generatie zag je vaak nog de typische zaken: een snelle motor of dure auto kopen, wellnessweekendjes, verre reizen... Daarmee focussen ze vooral op hun lichaam: puur genieten, haren in de wind, verstand op nul. Bij de jongere generatie, die na hun ‘dertigersdip" stilaan op een midlifecrisis afstevent, ligt de focus meer op ‘selfness" dan ‘wellness". Ze zoeken niet meer het lichamelijke genot, maar willen psychologische verdieping en gedragsverandering. Vandaar het grote succes van cursussen mindfulness en yoga, en mental coaches. Ook de gezondheidsrage past daarbij: mensen willen veel bewuster leven, gezonder eten, meer bewegen en minder alcohol drinken.
Rika Ponnet (relatiedeskundige en seksuologe): De motor of sportwagen is natuurlijk een cliché, maar ergens is het logisch: veel mensen willen vasthouden aan hun jeugd. Ik word zelf vijftig en ik moet toegeven dat het even slikken is wanneer je ineens Plus Magazine in je bus krijgt. Al valt zo"n motor als reactie dan best mee. Ik zie ook zeer destructief gedrag: mensen die hun hele leven willen omgooien en daarom ontslag nemen, maar ook hun partner en kinderen van de ene dag op de andere in de steek laten. Zij hebben een heel leven volgens de verwachtingen van een ander geleefd en trekken dat niet langer.
8. Hoe geef je er een positieve wending aan?
Lemmens: Probeer alles bespreekbaar te maken en te relativeren. Oké, de menopauze is niet leuk. Maar waarom geen menopauzefeestje geven? En als je partner je verlaat, is dat een zware klap. Maar ga op zoek naar een friend with benefits. Je kunt altijd zagen en klagen, maar probeer dankbaar te zijn voor wat je wél hebt. Iedereen heeft toch een passie? Begin taarten te bakken, koop een e-bike, wat dan ook. En geniet van de kracht en rust die je krijgt met de jaren.
9. Hoe overleeft je relatie een midlifecrisis?
Ponnet: Met veel mildheid en geduld. Als je ziet dat je partner worstelt met existentiële twijfels, laat dat dan toe. Wil hij zijn jeugddroom waarmaken, of een nieuw project realiseren: waarom niet? Probeer dat niet te corrigeren of af te remmen, dan ontaardt het misschien in ‘puberaal" verzet. Maar wanneer je partner echt destructief gedrag vertoont en zijn gezin compleet verwerpt, valt er helaas weinig aan te doen. Ik zie vooral de afgewezen partij, die vaak zeer lang blijft hangen in het slachtofferschap. Uiteraard komt zoiets als een zware klap, maar probeer er toch wat begrip voor te hebben. Soms voelt een persoon zich compleet verstikt. Op een bepaald moment - vaak in de midlife - ontstaat dan een crisis, en is er nog maar één uitweg. Vertrekken is vaak puur zelfbehoud.
Midlife Kick, Hélène Van Herck en Ann Lemmens (M-Books), ISBN 9789022335116, 24,99 euro.