31 december 2011 Dagblad
'Haar relatie-adviezen zijn blijkbaar zo goed dat een collega besloot om ze gewoon over te schrijven. Zo werd seksuologe en relatiedeskundige Rika Ponnet op de valreep het slachtoffer van het Plagiaat van het Jaar. Een gesprek over macht, kinderen, politiek en overspel.' Artikel van Joël De Ceulaer voor De Standaard, foto Jimmy Kets
'Ik begrijp er niets van', zegt Rika Ponnet. 'Dat plagiaat heeft mij enorm geraakt. Er zijn maar een handvol seksuologen en relatiedeskundigen die regelmatig in de media opduiken. Mieke had toch kunnen weten dat het zou uitkomen. 'Het verdict van de Raad voor Journalistiek was vorige week bijzonder gênant voor seksuologe Mieke Mievis: voor haar column in Het Laatste Nieuws heeft zij het voorbije jaar verschillende keren teksten van Rika Ponnet uit Het Nieuwsblad min of meer integraal overgeschreven. 'Ze veranderde de intro een beetje en voegde hier en daar een zinnetje toe', zegt Ponnet. 'Enfin, ik ben blij dat er een uitspraak is. Zo is het voor iedereen duidelijk dat ik tenminste haar niet kopieerde. Maar ik wil er nu verder geen zaak van maken.'
Behalve seksuologe en relatietherapeute is Rika Ponnet samen met haar man Mark Boeykens zaakvoerder van het relatiebemiddelingsbureau Duet, dat met vijf vestigingen een van de grootste is in Vlaanderen. Over haar ervaringen in de sector schreef ze een paar jaar geleden Mijn leven als koppelaarster. Daarnaast schrijft ze voor Libelle en voor het magazine van onze zusterkrant Het Nieuwsblad.
Wat had Mieke Mievis precies van u gekopieerd?
'Onder meer mijn antwoord op een vraag van iemand met relatieproblemen. '
Was het zo'n briljant advies dan?
(lacht) 'Wel, het ging over een man die zijn vrouw wilde veranderen. Omdat hij vond dat ze te weinig zin voor initiatief had.'
En uw raad was, laat me raden: 'Begin er niet aan!'
'Niet helemaal. Mijn advies was: verander uzelf. Probeer niet op alle meningsverschillen in te gaan. Er was in de relatie duidelijk een machtsstrijd aan de gang. Omdat ze de concurrentie met haar man niet aankon, bezette die vrouw het domein van de passiviteit: door nooit een initiatief te nemen, zorgde ze ervoor dat alles bij het oude bleef. Dat wordt soms onderschat, hoeveel macht je in een relatie kunt uitoefenen door niets te doen.'
En hoe kon die man zichzelf veranderen?
'Ik adviseerde hem om zijn vrouw wat meer ruimte te geven om zelf beslissingen te nemen. En dat is nog iets anders dan delegeren: sommige mensen laten hun partner wel helpen in het huishouden of bij de opvoeding, maar het moet dan wel gebeuren zoals zij het willen. Dat is nog geen macht afstaan. Als je de macht over een bepaalde beslissing afstaat, mag de andere partner kiezen hoe hij het aanpakt. Daarnaast gaat de relationele machtsstrijd natuurlijk over vragen zoals: hoeveel uren besteed je aan je werk, wanneer ben je thuis beschikbaar, wanneer ben je emotioneel beschikbaar? Voor je partner of de kinderen?'
Is het dat wat een relatie tegenwoordig is, een machtsstrijd?
'Meer dan ooit is dat hét centrale probleem. In een goede relatie heerst een machtsevenwicht. Koppels waar het goed gaat, hebben de fase van de machtsstrijd achter de rug. Als het niet goed gaat, als er ruzies zijn, gaat het over macht: wie heeft wat bepaald en wie voelt zich daar niet goed bij? Het is pas als er een machtsevenwicht is dat beide partners zich veilig voelen om intiem te zijn met elkaar. Je kunt iemand maar vertrouwen als je voelt dat je zelf in voldoende mate de controle hebt over je eigen leven. Dat vertrouwen vinden is vandaag bijzonder moeilijk.'
Waarom is dat vandaag moeilijker dan vroeger?
'Die machtsstrijd heeft altijd bestaan. Maar we zijn toch geëvolueerd van een duidelijk rollenpatroon naar een overlegmodel waarbij alles gedeeld wordt. Zowel mannen als vrouwen willen zich vandaag op alle vlakken manifesteren, waardoor het aantal domeinen waarop ze met elkaar in conflict kunnen komen, sterk is toegenomen. Al is de emancipatie van de vrouw nog niet helemaal afgerond. Mannen doen nog altijd te weinig in het huishouden, bijvoorbeeld.'
Maar ze delen na een scheiding wel steeds vaker de zorg voor hun kinderen. Toch staat net dat co-ouderschap de laatste tijd ter discussie.
'Als er moet worden beslist wat er na de scheiding met de kinderen gebeurt, is de vraag voor mij niet wat de rechten van beide ouders zijn, maar wel: wat is het belang van het kind? Er gebeurt de laatste tijd veel psychologisch onderzoek naar hechting, en daaruit blijkt eens te meer hoe belangrijk de eerste levensjaren zijn. Voor ouders is co-ouderschap ideaal, zij vinden dat vaak het beste van twee werelden: de ene week kun je je volop op je werk concentreren, de andere week ben je er volop voor je kinderen. Maar men vraagt zich zelden af wat dat betekent voor een kind, elke week verhuizen. Ik zie nu de twintigers en dertigers die dat systeem aan den lijve hebben ondervonden, en ik heb nog niet veel positiefs over co-ouderschap gehoord.'
Zoeken kinderen van gescheiden ouders meer relationele zekerheid?
'Je merkt bij die groep toch meer conservatisme, ja. Ze willen hun eigen kinderen niet aandoen wat ze zelf hebben meegemaakt. De kans dat ze zelf ook zullen scheiden, is groter dan gemiddeld - dat leren de statistieken. Maar ze willen het wel degelijk anders aanpakken. Ze hebben er veel voor over om een relatie te laten slagen. Ook als ze niet helemaal is zoals ze zich dat hadden voorgesteld. En als er kinderen zijn, is dat geen slecht idee.'
Zegt u nu: samenblijven voor de kinderen...
'...is nog niet zo gek bekeken. Inderdaad. Ik zie bijna elke dag hoe moeilijk het is om opnieuw te beginnen, om een evenwicht te vinden in een nieuw samengesteld gezin. Het is niet eenvoudig om twee gezinsculturen met elkaar te verzoenen. Het is niet noodzakelijk een verbetering in vergelijking met de relatie die men heeft verlaten. Vroeger zei men nogal snel dat je zeker niet bij elkaar moet blijven voor de kinderen. Maar vandaag denk ik daar toch anders over. Ik zie niet in waarom je niet zou beslissen om een relatie in stand te houden in het belang van de kinderen. Zeker als de relatie nog goed leefbaar is.'
Als je mekaar de kop inslaat, is dat natuurlijk geen optie.
'Nee, er zijn destructieve relaties die beter zo snel mogelijk worden stopgezet, dat is duidelijk. Als er mishandeling is, bijvoorbeeld. Of als een van de partners een drankprobleem heeft, waarvan je weet dat het nefast is voor de kinderen. Ik wil mensen ook geen schuldgevoel aanpraten omdat ze gescheiden zijn, of omdat ze voor co-ouderschap hebben gekozen. Er bestaat niet altijd een goede oplossing. Soms moet je kiezen tussen de pest en cholera. Maar denk er wel aan dat co-ouderschap een kostprijs heeft, die betaald wordt door de kinderen. Ik ben ervan overtuigd dat we dat systeem niet zullen blijven verkiezen.'
Dat mensen zo snel scheiden, heeft dat iets te maken met overdreven romantische illusies die ze koesteren?
'Absoluut. En dat is een relatief recent verschijnsel. De romantische mythe dateert uit de jaren vijftig en zestig. Het is een verhaal waaraan we te veel belang hechten: dat het gevoel van verliefdheid overweldigend moet zijn voor je met iemand in zee gaat. Nu zijn gevoelens natuurlijk belangrijk, maar is het wel verstandig om daar heel belangrijke beslissingen op te baseren? Moet je je leven laten bepalen door hormonale drijfveren, die vooral te maken hebben met seksuele aantrekkingskracht? Of is het verstandiger om ons wat minder te laten verblinden door een Hollywoodverhaal?'
Een relatie ga je toch niet aan met je verstand?
'Verliefdheid is een mooie bron voor een relatie, dat is juist. Het is ook iets waar je altijd naar terug kunt grijpen in periodes dat het wat moeilijker gaat. Een goede seksuele relatie is ook een belangrijke bron van intimiteit en plezier. Ik zeg dus zeker niet dat je een relatie moet beginnen op puur rationele gronden. Maar vandaag is de ratio bijna afwezig. Alles is emo geworden, in alle domeinen van het leven. We hechten veel te veel belang aan emoties. Soms vergeten we haast dat we ook nog een hoofd hebben.'
Wat moet dat hoofd doen als we een partner kiezen?
'Kritisch blijven. We praten vandaag te veel over scheiding en over wat er fout gaat in relaties. Laten we ook eens nadenken over positieve inzichten die we kunnen formuleren over relaties. Over partnerkeuze. Wie kiest voor wie en waarom?'
Wat is uw advies qua partnerkeuze?
'Dat het een goed idee is om na te gaan of je ongeveer dezelfde achtergrond hebt als je partner. Komen jullie uit een vergelijkbare gezinssituatie? Hoe meer je op elkaar lijkt wat afkomst en achtergrond betreft, hoe groter de kans dat het lukt. Als uw ouders intellectuelen zijn en die van uw partner arbeiders, is een relatie al meteen minder evident - al is dat natuurlijk niet de essentie. Voor je beslist om samen verder te gaan, moet je toch een aantal zaken bespreken. Hoe zien jullie het leven? Wat zijn de dromen? Komen er kinderen? Ik wil maar zeggen: gebruik óók je verstand als je voor iemand kiest. Als je een relatie begint met iemand die tot zijn veertigste alleen korte relaties heeft gehad, denk dan niet dat hij of zij ineens zal veranderen.'
Ondervindt uw relatiebureau niet veel concurrentie van al die datingsites?
'Toen die datingsites pas opkwamen, hebben wij dat even gevoeld. Vandaag niet meer. Het succes van die kanalen is ook ons succes geworden. Mensen zien op het internet door het bos de bomen niet meer. Die sites worden ook niet gecontroleerd, niet iedereen die zich aanbiedt als single is ook echt single - sommige mensen zijn gewoon op zoek naar snelle seks. Wij krijgen bij Duet veel mensen over de vloer die teleurgesteld zijn in datingsites.'
Wie krijgt u zoal over de vloer?
'Vooral dertigers en veertigers. Een hele grote groep gescheiden mensen, natuurlijk. Maar ook veel mensen die lang gestudeerd hebben en daarna jarenlang alleen met hun carrière bezig waren. Die hun emotionele leven als het ware hebben uitgesteld. En dan plots beseffen dat ze toch iets missen. Of dat hun biologische klok tikt. De vrouwen zijn ook duidelijk in de meerderheid, in ons klantenbestand.'
Hoeveel klanten hebt u, en wat betalen zij?
'Ongeveer 1.800. En die betalen 870 euro op jaarbasis.'
Hoeveel singles zijn er in België?
'Meer dan een miljoen. Een op zes van de volwassenen in ons land is single. Vooral in de steden neemt dat aantal toe.'
Weigert u soms mensen?
'Als we merken dat ze psychisch niet in evenwicht zijn. Of als ze te vroeg in het verwerkingsproces van een scheiding naar ons toe komen. Mensen die heel laag geschoold zijn, moeten we ook vaak teleurstellen. Het klinkt hard, maar ik ben daar eerlijk over: wij richten ons vooral tot een hooggeschoold publiek. Mensen vinden opleidingsniveau erg belangrijk.'
En een laaggeschoolde vrouw die zeer aantrekkelijk is, maakt die een kans?
'Die heeft nog een kans bij ons, daar moeten we ook eerlijk in zijn. Voor mannen speelt het opleidingsniveau een minder belangrijke rol dan voor vrouwen. Al begint dat stilaan te veranderen. Vrouwen kiezen vandaag steeds vaker voor een man die iets lager opgeleid is. Het zal ook niet anders kunnen. Er studeren vandaag al meer vrouwen dan mannen aan onze universiteiten, dus op dat vlak zal het relatiebeeld ingrijpend veranderen. Ik werk momenteel aan een nieuw boek, dat onder meer over partnerkeuze zal gaan.'
Waarom schrijft u eens geen seksboek, zoals Goedele Liekens?
'Er wordt veel te veel op seks gefocust als een gegeven op zich. Terwijl het deel uitmaakt van een intieme relatie. Op die manier zou ik niet over seks willen schrijven.'
Het zou u wel een bestseller kunnen opleveren.
'Ja, maar er zou geen weg terug zijn. Als je zo'n seksboek schrijft, word je dan voor de rest nog serieus genomen? Ik ben vroeger wel gevraagd als seksexperte voor televisieprogramma's, maar ik heb daar altijd voor bedankt. Ik zie het niet zitten om pakweg masturbatietips te geven op televisie. Ik geloof niet in die benadering van seks. Ik denk ook niet dat het nuttig is. Er zijn al zoveel seksboeken op de markt, bijna zoveel als kookboeken. Maar het is mij allemaal te plat en te expliciet. Nu, die boeken hebben ook hun nut. Ik denk dat ze om dezelfde redenen goed verkopen: we passen ze niet noodzakelijk toe, maar ze geven ons wel het gevoel dat we op zijn minst een poging doen en dus goed bezig zijn.'
U vindt het niet interessant om te weten hoe vaak we het gemiddeld doen?
'Nee. Al weet ik wel dat dat veel minder vaak is dan doorgaans wordt gedacht. Dat is ook niet belangrijk. Seks heeft niets met presteren te maken. Of je het nu een keer per maand of een keer per week doet, als je er allebei tevreden mee bent, dan heeft toch niemand daar verder zaken mee. Al dat gedoe over die gemiddelden, waar gaat dat over? Who cares?'
Wordt seksverslaving een steeds groter probleem?
'Ik denk dat het een kleine groep is die daar problemen mee krijgt. Er wordt veel over gepraat, maar ik denk dat de meeste mensen op een gezonde manier omgaan met seks. Of met porno. Ook dat is niet zo belangrijk, in tegenstelling tot wat je soms zou denken. Een hele grote groep mensen is daar zelfs helemaal niet mee bezig. Maar als je een seksverslaving hebt, is dat natuurlijk geen pretje. Ik heb al mensen ontmoet die voortdurend naar parenclubs gingen, en geloof me, dat is verschrikkelijk. Die mensen kunnen alleen nog maar daarmee bezig zijn, met de jacht op altijd nieuwe kicks.'
Hebben relatietherapeuten zelf een evenwichtige relatie en een gezond seksleven? Bent u bijvoorbeeld nog samen met de vader van uw kinderen?
(lacht) 'Zeker. Ook wij hebben onze katten te geselen, maar wij hebben een duurzame relatie, dank u. Al denk ik wel dat er in onze beroepsgroep veel vermijders zitten.'
Vermijders?
'Dat zijn mensen die vluchtroutes zoeken om niet te veel met hun eigen emotionele leven bezig te moeten zijn. Die vluchtroutes worden steeds talrijker - denk maar aan al die mensen die per se de Mont Ventoux willen beklimmen, of de marathon willen lopen. En als je relatietherapeut bent, zit je voortdurend op een veilige afstand de intieme problemen van andere mensen te analyseren. Dat is ideaal voor vermijders, natuurlijk. Die vind je ook terug in de toppolitiek, bijvoorbeeld, of in creatieve beroepen. Ik zeg weleens: de veilig gehechte mensen gaan in het museum kijken naar de werken van mensen met een veel bochtiger emotioneel leven.'
En die vermijders tref je dus ook aan in de toppolitiek?
'Ik sta daar altijd van versteld als ik politieke interviews lees, ja. Iedereen die de top wil bereiken, moet daar veel voor opgeven. Onder meer een evenwichtig relationeel leven.'
Plegen vermijders gemakkelijker overspel?
'Daar hoef ik geen tekening bij te maken, neem ik aan. Overspel plegen is net een manier om intimiteit met je vaste partner te vermijden. En het merkwaardige is: het zijn net die mensen, onder wie onze toppolitici, die grote en belangrijke beslissingen nemen die een impact hebben op de levens van ons allemaal. Mensen met een normale evenwichtige relatie, die niet alles opofferen voor hun carrière, die een relatief saai leven leiden - die mensen zijn in onze maatschappij in de meerderheid, maar ze nemen niet de cruciale beslissingen.'
Dominique Strauss-Kahn was in 2011 de Vermijder van het Jaar, neem ik aan?
'Ik denk van wel, al gaat het bij hem verder. Die man lijdt duidelijk aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Hij is alleen bezig met de bevrediging van zijn eigen behoeftes, zonder enige empathie met anderen, en kickt op controle en macht. Dat overspel heeft bij hem ook niet zozeer met seks te maken. Ik vergelijk hem met mensen zoals Marc Dutroux en Ronald Janssen. Ze voelen een onrust die zich opbouwt en die tot ontlading moet komen. Bij Dutroux en Janssen uitte zich dat in moorden, bij DSK in het onderwerpen van vrouwen. Een heel treurige man. Maar voor hetzelfde geld was hij wel president van Frankrijk geweest. Toch iets om over na te denken.'