22 mei 2013 Magazine
Samen beslissen dat een relatie niet meer werkt, is iets heel anders dan voor een voldongen feit te worden gesteld. De ene dag is er geen vuiltje aan de lucht, de volgende staat hij met een koffer in de hand in de woonkamer. Ik ga weg. Nederlands journaliste Corine Koole verzamelde verhalen van verlaten vrouwen in het boek 'Verlaten vrouwen'. Journaliste Nathalie Le Blanc van Feeling interviewde Koole en laat ook seksuologe Rika Ponnet aan het woord.
Huwelijken stranden. Daar hebben we ons ondertussen collectief bij neergelegd. Als het niet meer gaat, ga je scheiden. Mark en Helena gaan uit elkaar. Zonde.
Mark heeft Helena in de steek gelaten, dat is andere koek. Want samen beslissen dat een relatie niet meer werkt, is iets heel anders dan voor een voldongen feit gesteld worden. Zeker als dat koppel voor de buitenwereld kabbelend of zelfs gelukkig leek, weet Nederlands journaliste Corine Koole. Zij interviewt al drie jaar verlaten vrouwen en bundelde hun verhalen in een boek. "Het was Linda De Mol, zelf verlaten, die me vroeg om een rubriek voor haar blad te schrijven. Tot mijn verbazing blijven de verhalen binnenlopen, en ik vind ze nog altijd fascinerend, omdat ze zo uiteenlopend zijn, maar tegelijk veel gemeen hebben.
Hoe het precies gebeurt is bij elk koppel anders, maar wat wel opvalt, is hoe veel vrouwen echt verrast zijn. We weten dat een op drie huwelijken strandt, maar gaan er blijkbaar van uit dat het bij ons niet zal gebeuren, en al zeker niet van de ene dag op de andere. Misschien zijn vrouwen niet altijd realistisch en moeten ze met zijn allen wat alerter zijn. Zich realiseren dat niets voor altijd is, ook."
Fleur (32) wist het meteen: "Zijn collega had haar zinnen op hem gezet."
"De wereld is niet vergaan. Ik ben niet radeloos. Ik begrijp alleen niet hoe dit kon gebeuren. Een jaar geleden werden wij door iedereen als het ideale stel gezien. Hij was een leuke, rare man met een eigen kijk op de wereld. Iemand die zich door niemand liet voorschrijven hoe hij zich moest gedragen of kleden, eigenwijs en briljant. Hij stimuleerde mijn ambities. Samen bespraken we de strubbelingen op mijn werk, waarna alles weer helder en simpel werd. Dat waren onze mooiste momenten. Ik was zo gelukkig, ik hield van hem. Als ik thuiskwam en hem zag staan, dacht ik: wat ben jij onwijs leuk.
Ik kreeg een nieuwe baan, hij een nieuwe collega. Dat is kort samengevat het drama van het afgelopen halfjaar. Ik zei: ‘Het wordt heftig.' Hij zei: ‘Doen!' Ik maakte kennis met die slimme econome die zijn rechterhand zou worden. Dun en blond. ‘Al zou ik een halfjaar niet eten, dan nog zou ik er niet zo uitzien als zij.' Hij lachte, sloeg een arm om me heen en zei: ‘Schat, als ik zo'n vrouw wilde, had ik daar toch allang voor gekozen. Ik vind het fijn dat je niet meteen breekt als ik je aanraak.' Maar ik voelde het. Ze had haar zinnen op hem gezet. Ik was nooit eerder jaloers geweest, maar mijn intuïtie vertelde me dat ik daar nu alle reden voor had. Jaloezie is een nare emotie, niet iets om trots op te zijn. Wanneer ik hem langs mijn neus weg naar hun gevoelens voor elkaar vroeg, liet ik me maar wat graag sussen. Op een werkborrel zei ze tegen mij: ‘Wat heb jij een leuke man, je mag wel uitkijken.' Ik schoot in de lach en dacht: val dood, ik ben met hem getrouwd.
Later heb ik me nachtenlang afgevraagd wat nu het precieze moment is geweest waarop alles fout ging. Ik denk dat het tijdens onze New York-reis was. Ik wil daar al lang een tijdje wonen, en misschien ben ik iets te voortvarend plannen gaan maken. Mijn onrust en energie zijn hem gaan tegenstaan. Het is moeilijk weerstand bieden aan zo veel enthousiasme, maar had hij toen gezegd: ‘Ik weet niet of ik op dit spoor verder wil, dan had ik geluisterd. Maar hij zei niks. Hij sprak zijn twijfels niet uit tegen mij uit, wel tegen haar. En daarmee was het kwaad geschiedt.
Ik geloof niet eens dat hij kwade bedoelingen had, je zou kunnen zeggen dat hij naïef onze ondergang voorbereidde. Zij greep hun toenemende vertrouwelijkheid aan om zich een weg te graven naar zijn hart. Om hem ervan te overtuigen dat zij het samen beter zouden hebben dan wij. We hadden eigenlijk nooit ruzie, maar ineens kwamen er irritaties, hij was gespannen. Ten slotte zei ik: ‘Geef toe. Jullie hebben gezoend.' ‘Ja', zei hij. ‘Jullie hebben seks gehad', vervolgde ik. ‘Ja', antwoordde hij weer. En ik zei: ‘Ik heb maar één eis. Als we samen doorgaan, wil ik dat je haar nooit meer buiten je werk ziet.'
Er brak een afschuwelijke tijd aan. Hij ging een tijdje het huis uit, en dan kwam er een etentje om alles te bespreken, zoals vroeger. Toen hij binnenkwam zag ik dat het mis was. ‘Hoe is het?' vroeg ik ‘Met mij goed, maar met ons niet. Ik heb besloten er een punt achter te zetten.' Dat is nu een half jaar geleden. Op blije dagen denk ik: deze man hield zo veel van mij dat hij bereid was zich jaren anders voor te doen dan hij was. Op mindere dagen denk ik: eikel, je wist altijd al dat ik actie wilde in mijn leven. Ik begrijp het eigenlijk nog steeds niet, ik ben zo vreselijk boos. Ik heb mijn hele leven geloofd in de maakbaarheid van mijn eigen wereld. Als ik maar hard genoeg mijn best doe, dan kan er niks mis gaan. Maar ik heb vertrouwd op een schijnveiligheid.
Zes weken. Langer zat er niet tussen het moment dat zijn bedrog uitkwam en onze uiteindelijke breuk. Ik mis hem. Alles klopte tussen mij en deze man. Alles."
Uit: Verlaten vrouwen, Corine Koole.
Een donker gat, alsof de grond onder je voeten wegzakt. Een bomaanslag. Zo omschrijven vrouwen de plotse en onverwachte breuk. "Wat alle vrouwen waar ik mee sprak gemeen hadden, is hoe erg ze van de kaart waren," vertelt Corine Koole. "Alsof ze twee keer in de steek gelaten zijn. Plots verlaten worden breekt niet alleen je hart, het doet je ook heel fundamenteel aan jezelf twijfelen. Dat gevoel van verraad hangt samen met machteloosheid. Als je niet weet dat je relatie in de problemen zit, kan je er niets aan doen. Je krijgt de kans niet om problemen op te lossen."
Klopt, weet seksuologe Rika Ponnet. "Wie onvoorbereid is en niet zelf mee beslist heeft, maakt een ander verwerkingsproces door dan wie na overleg uit elkaar gaat. Denken dat er geen vuiltje aan de lucht is, en dan geconfronteerd worden met een breuk, is destructief voor je zelfvertrouwen. Dat gaat veel dieper dan alleen maar nadenken over wat je fout gedaan hebt. Het is ook pijnlijk om je te realiseren dat je niet eens gemerkt hebt dat de man die zo dicht bij je stond, ongelukkig was met jullie relatie. Hoe zit het met mijn intuïtie en mensenkennis, vraag je je af. En ook: hoe heb ik me zo laten bedotten? Terugkijkend beseffen de meeste vrouwen in mijn praktijk dat ze bepaalde signalen gemist hebben. Misschien ook omdat ze zelf de harmonie niet wilden verstoren. Ook dat maakt het moeilijk. Ik zie dat jongere vrouwen vaak goed herstellen en hun weg vinden. Maar bij wie de 50 voorbij is, kan dit soort breuk een afschuwelijke impact hebben. Ook omdat je mensbeeld verandert. Als het vertrouwen dat je had ongegrond lijkt, verandert dat ook de manier waarop je naar de wereld kijkt. Ik vergelijk het wel eens met het opgeven van een droom. Voor veel vrouwen is verlaten worden een persoonlijk falen. Ze zien zichzelf als een mislukking. En dat doet hen daveren op hun grondvesten."
Johanneke (44): ‘Hij ging weg terwijl mijn moeder op sterven lag en onze zoon tegen de ziekte van Hodgkin vocht.'
"Hij kon geweldig volleyballen en volleyballen was mijn leven. Hij was sterk en verlegen, maar na weken verkering had hij me nog niet gezoend. Pas toen een vriendin hem aanspoorde, kuste hij mij. ‘Is dit het?' dacht ik. ‘Is dit een goede basis voor een huwelijk?' Ik was zestien en had geen flauw idee. Ik was blij dat ik hem had, de seks was gezellig, ik had een vriendin met wie ik kon praten en een vriendin met wie ik winkelde. Ik was gelukkig. Toen we kinderen hadden, dacht ik wel eens: er is vast meer te beleven in de liefde. Dat dubbele is vreemd: je weet dat er iets niet klopt, maar omdat je geen ervaring hebt, is je relatie heilig, veilig en vertrouwd. Hij was mijn rots, de enige man die ik intiem kende.
Toen hij met onze buurvrouw, een weduwe, ging sms'en, dacht ik: ‘Wat attent, hij trekt zich net als ik haar lot aan.' Toen ze haar man verloor, heb ik veel voor haar kinderen gezorgd en we gingen wel eens samen de stad in. Op een keer vroeg ze: ‘Houdt je man van lingerie?'
Onze zoon was intussen ziek De ziekte van Hodgkin. Ook mijn moeder werd erg ziek. De zomer van 2002 was vreselijk. Toen kwam mijn verjaardag. Een kamer vol visite en hapjes en taart. We hadden ruzie gemaakt, omdat hij een neef met waterpokken met onze zoon had laten spelen, terwijl die verzwakt was door de chemotherapie. Die avond, boven de vuile gebakbordjes, vertelde dat hij dat hij weg ging. Ik schrok. Ik was zeker van mijn huwelijk, en had me nooit een voorstelling gemaakt van een leven zonder hem. Ik sprak over ‘wij', niet ‘ik'. Als hij zich niet prettig voelde in zijn werk, en liet vallen dat hij een opleiding wilde doen, ging ik direct op zoek naar een geschikte school. Dit had ik nooit verwacht. Wat een timing, ook. ‘Ik ga bij je weg omdat je geen goede vrouw en geen goede moeder bent.' Die beschuldiging beukte een gat in mijn hart. Ik had nog nooit iets voor mezelf gedaan, zelfs alle persoonlijke verzorging deed ik snel tussendoor, om permanent beschikbaar te zijn. Toch was ik echt, echt gelukkig, want ik zag dat mijn kinderen gelukkig waren.
Maar nu deed ik er niet meer toe. Veertien jaar lang had ik een illusie nagejaagd. Ik kon net zo goed dood zijn. Toen we het een paar dagen later tegen de kinderen vertelden, zei mijn dochter: ‘Mamma, waar gaan wij dan wonen?' Er was dus nog een ‘wij'. Er hield nog iemand van me. Hoe pathetisch moet dat klinken in de oren van anderen, zo voelde ik me. Uitgekotst. Verdoemd. Verloren.
Dat mijn man iets met de buurvrouw had, kwam me op straat ter ore, via de kinderen. Hij had meteen zijn intrek bij haar genomen. Plots gingen 's middags haar gordijnen dicht. Ik zat thuis met mijn zieke kind en deed mijn best om niet aan hun romantische taferelen te denken. Mijn moeder overleed, ik stond op de begraafplaats naast mij de man van wie ik dacht dat ik gehouden had. Ik voelde me naakt, omdat zij maar twintig meter bij mij vandaan waren. Ik gooide mijn bed het huis uit, want misschien hadden zij daar samen wel gevreeën. Ik schilderde mijn slaapkamermuur goud en boven mijn bed hing ik een rood hart van Ikea. Erkenning blijft een verlangen, ook nu nog. Zelfs na acht jaar heeft geen van beiden ooit gezegd: ‘Dat hebben we toen wel een beetje onhandig en grof aangepakt.' Pas toen hij verhuisd is, veranderden mijn angst, wanhoop en eenzaamheid langzaam in rust. Vandaag weet ik dat ik beter af ben. Met mijn nieuwe vriend zou ik waarschijnlijk nooit kinderen hebben gewild, daarvoor is hij te veel op zichzelf. Geen vader maar een man. Hij is er als ik hem nodig heb en ik durf ruzie met hem te maken. Dus ja, het vertrek van mijn man heeft me veranderd. Het blijft een rauwe plek, ik ben nooit meer gewoon jarig. Maar zonder hem was ik waarschijnlijk altijd de moeder gebleven waar iedereen een beroep op kon doen. Ik ben misschien niet herboren, maar wel een vrouw geworden. Een echte."
Uit: Verlaten vrouwen, Corine Koole.
Met je hele gezin emigreren en na drie dagen aankondigen dat je wil scheiden. Opstappen en meteen bij de buurvrouw intrekken. Corine Koole vond de manier waarop sommige mannen hun vrouw verlieten ronduit shockerend.
"Ik denk niet dat de mannen die onverwacht opstappen intentioneel wreed zijn," stelt Ponnet. "Maar daar komt het uiteindelijk wel op neer. Dit soort mannen is zeer conflictvermijdend. Als ze zich niet goed voelen, dan zullen ze dat niet uitten, want dat leidt tot problemen. Maar de druk wordt natuurlijk groter. Op een dag kunnen ze het mentaal niet meer aan, en stappen ze op. Ze gaan het conflict uit de weg door eenzijdig te beslissen de relatie te verbreken. In mijn praktijk merk ik dat vrouwen vaak zeggen dat ze een beetje nattigheid voelden. Dat hun partner afwezig leek, of geïrriteerd. Maar vaak wijzen ze dan naar een drukke job, of andere kopzorgen."
Verlaten worden is op zich afschuwelijk, maar als er geen duidelijk gesprek komt, is de breuk nog moeilijker te aanvaarden. "Het gebeurt vaak dat mannen opstappen zonder enige verklaring. Ook omdat ze het doodgewoon niet kunnen uitleggen. Dat is hard, want begrip en inzicht zijn belangrijk als je iets wil verwerken. Mannen die op deze manier uit een huwelijk stappen, hebben vaak een zwart-wit beeld van relaties. Ofwel zijn ze geweldig, ofwel zijn ze niet leefbaar. Dat is niet realistisch, de wereld is vooral heel grijs. Relaties die stuk lopen zonder overduidelijk conflict, stranden meestal omdat een van de twee niet om kan met het feit dat mensen nu eenmaal verschillen. Die verschillen geven een ongemakkelijk gevoel, en als je dan zwart-wit denkt, is de conclusie meteen radicaal. Dit werkt niet. Wij passen niet bij elkaar. Ik ga weg. Komt er bovendien een verliefdheid bij, dan is de stap nog sneller gezet. Want met die ander lijkt alles wel vlot te lopen. Jammer genoeg gaat die verliefdheid uiteindelijk ook over, en krijgen dit soort mannen vaak het deksel op de neus. Want ook in die nieuwe relatie blijven ze conflictvermijdend."
Karolien (42): "Ons gezin was collateral damage."
"Alsof er een bom ontplofte. Dat gevoel had ik. Na een gezellig weekend met de kinderen aan zee, draaide hij zich in bed naar me toe. ‘Ik ben al een hele tijd niet meer gelukkig, en ik wil weg.' Bam. Ik wilde alles weten. Waarom was hij ongelukkig? Was er iemand anders? Maar hij wou niet praten, nu, en deed het licht uit. De volgende twee dagen waren de hel. Met horten en stoten kwam het er uit. Hij was verliefd geworden op een klant, had me bedrogen, maar dat had er eigenlijk niets mee te maken. Hij zag me al lang niet meer graag. En wat met die passionele seks, afgelopen weekend aan zee, wilde ik weten. Tja, zuchtte hij.
Ik stelde een ultimatum. Zij of wij. Geen gedoe, gewoon een beslissing. We hadden twee tienerkinderen en een prima leven, ik heb zelfs niet overwogen dat hij zou weggaan. Hij zou zijn verstand gebruiken, want zo kende ik hem. Nuchter en intelligent. Niet dus. Hij koos voor haar, en na drie weken op de sofa bij zijn beste vriend, trok hij bij haar in.
De eerste maanden was de pijn ondraaglijk. Was het mijn lichaam? Was ik saai? Dom? Blind? Maar toen zei mijn zoon van 17 na een woelig weekend bij zijn vader iets wat me de ogen opende. "Papa was te laf om toe te geven dat hij geen blijf met zichzelf wist, en heeft ons dan maar verlaten. Wij waren collateral damage van zijn persoonlijke crisis." Hij heeft gelijk, denk ik. Natuurlijk was ons huwelijk niet perfect. Dat is geen enkel huwelijk. En natuurlijk is het triest dat ik zijn rare buien en chagrijnige opmerkingen aan zijn werk weet, en niet de moeite deed om verder te vragen. Ik ging er van uit dat hij wel aan mijn mouw zou trekken als er echt iets scheefs zat tussen ons. Maar au fond waren ‘wij' het probleem niet. Ik had me in duizend bochten kunnen wringen, hij was toch weggegaan. Want hij wilde meer dan ons huisje, boompje, beestje, vertelde hij me de week van onze officiële scheiding. Spanning en sensatie. Hoe cliché.
Ik heb veel geleerd van onze scheiding. Dat ik doortastender ben dan ik dacht. Vroeger gilde ik het huis bij elkaar als ik een spin zag, nu stamp ik dat beest gewoond dood. Plets. Ik ben ook een meer relaxe moeder nu ik met mijn kinderen alleen ben. Eigenlijk ben ik tout court relaxer nu er niemand meer in mijn nek ademt om te zeggen dat ik moet voortmaken. Het is goed geweest, we hebben 19 mooie jaren gehad, met als resultaat twee geweldige zonen. Maar ik wil hem voor geen geld terug. Het is hoog tijd dat ik mijn eigen ding ga doen."
Uit: Verlaten vrouwen, Corine Koole.
Verlaten worden, het klinkt heel slachtofferig. Maar zo eenvoudig is het niet, ontdekte Koole tijdens haar interviews. "Het is opvallend hoe sterk heel wat vrouwen uit deze situatie komen. Na een periode van pijn en verdriet, volgt er meestal loutering. Ze leren snel dat ze het ook alleen kunnen, een gezin runnen en kinderen opvoeden. Dat ze zelf beslissingen kunnen nemen. Pas als hun relatie voorbij is, beseffen ze hoe veel water ze bij hun wijn hebben gedaan, of hoe veel ze in de schaduw zijn blijven staan om hun man te laten gloriën."
Het klopt dat vrouwen vaak veel leren van zo'n radicale breuk, geeft Ponnet toe, maar ze wil toch nuanceren. "Sommige mensen blijven dezelfde fouten maken. Ze kiezen voor een relatie met eenzelfde soort man, of gaan zichzelf weer wegcijferen. Daarom is het zo belangrijk om na een breuk de tijd te nemen om bewust naar jezelf en de situatie te kijken. Relaties lopen niet zo maar mis, veel heeft te maken met de keuzes die we maken, met onze voorgeschiedenis en persoonlijkheid ook. Wie de tijd neemt om daar bij stil te staan, maakt inderdaad kans om er sterker uit te komen. Inzicht brengt maturiteit. En je moet geduld hebben, want sommige dingen worden pas na een paar jaar duidelijk."
Françine (66): "Hij ging zijn secretaresse helpen verhuizen en kwam nooit meer terug."
"Een film, dat leek het. Maar dan wel een rampenfilm. 14 jaar geleden vertrok mijn man op een zaterdag in zijn overall, om zijn secretaresse te helpen verhuizen. Die avond belde hij me. Dat hij niet meer maar huis kwam. Nu de kinderen afgestudeerd waren, wou hij scheiden, zodat hij met de echte liefde van zijn leven te trouwen. Die secretaresse, dus. Ik heb hem nog een keer onder vier ogen gesproken, toen hij wat spullen kwam ophalen. Ik heb je nooit echt graag gezien, was zijn verklaring. Ik was een typische huisvrouw en had vanaf ons eerste kind alles voor mijn gezin gedaan. Toen hij dat zei, verdween de grond onder mijn voeten.
De eerste twee jaar zakte ik weg in donker gat. Een diepe depressie. Alsof ik uitgegomd was, zo voelde ik me. Niet meer dan wat vage lijnen. Zonder mijn kinderen en mijn beste vriendin was ik van een brug gesprongen, maar zij zijn aan me blijven trekken. Mijn vriendin gaf me een deeltijdse job in haar bloemenzaak, mijn dochter nam me mee op citytrips, en ik ging vrijwilligerswerk doen in het lokale ziekenhuis. Langzaam maar zeker kroop ik uit de put, en ontdekte ik dat ik wel degelijk nog bestond.
In mijn hart zit nog altijd een groot gat, dat nooit meer zal dichtgroeien. Daarvoor was het verraad te groot. Maar ik besef dat ik ook fouten heb gemaakt. Ik heb hem verwend en bemoederd, en hem ook te veel in alles gevolgd. Hij was verliefd geworden op een meisje met kwajongensstreken, dat eenmaal zelf moeder doodbraaf was geworden. Daar waarschuw ik mijn kinderen en schoonkinderen nu voor. Je moet water in je wijn doen in een relatie, maar niet te veel. Het moet lekker blijven. Whats a woman when a man don't stand by her side, hoorde ik Vaya con Dios onlangs zingen op de radio. Vroeger zou ik ‘niets' geantwoord hebben, nu weet ik beter."
"Wat ik in de loop van de gesprekken geleerd heb," vertelt Corine Koole, "is hoe belangrijk het is dat je binnen een relatie én binnen een gezin iets van jezelf behoudt. Zorg ervoor dat je meer bent dan een echtgenote en moeder. Dat kan je werk zijn, maar ook een hobby of een vriendenkring. Maakt niet uit, als je er maar blij van wordt. Die autonomie zorgt er voor dat je ook blijft bestaan als je relatie wegvalt, of als je gezin de deur uit gaat."
Daar is Ponnet het helemaal mee eens. "Als alles in het teken van je relatie staat, is het een ramp als die opbreekt. Dat maakt het moeilijker om zo'n plotse breuk te boven te komen, omdat het je fundamenteel in je identiteit raakt. Als je beseft dat je ook een goede moeder, fijne vriendin, prima collega of uitstekende dochter bent, sta je steviger in je schoenen. Dat helpt je om te beseffen dat je wel zal overleven, hoe onmogelijk dat in het begin ook lijkt. Het maakt het bovendien makkelijker om een realistisch beeld te krijgen van de afgesprongen relatie en de breuk. Zelfs als de beslissing helemaal eenzijdig door de ander genomen werd, heb jij ook een rol gespeeld. Het is belangrijk dat je dat beseft. En autonomie is tenslotte ook cruciaal, omdat het betekent dat je bij zo'n plotse breuk voor jezelf gaat zorgen. In de steek gelaten worden is zwaar, de relatie loopt niet op een empathische, warme manier af. Net daarom is het cruciaal dat je op dat moment voor jezelf zorgt. Emotioneel maar ook financieel. Zorg daarom dat je ook op dat vlak weet hoe de vork in de steel zit."
Realisme is ook op een andere manier cruciaal, ontdekte Corine Koole. "Natuurlijk is de pijn in het begin zo groot dat je alles als een grote mislukking ziet. Ik ben er dan ook van overtuigd dat je de rouw na zo'n breuk ook echt moet uitzitten. Maar de vrouwen die het best herstellen, hadden na een tijdje een meer genuanceerde kijk op het verleden. Ze stonden ook stil bij de fijne en soms zelfs fantastische momenten in de relatie. Als je blijft leven met rancune, verzuur je je eigen leven. Daarom zijn die positieve herinneringen belangrijk."