Friends with benefits

Hij is een vriend met wie je naar de film of op café gaat, en naar wie je belt als je nood hebt aan een babbel. Of aan een stomende vrijpartij. Friends with benefits: is het een uitkomst voor wie alleen is en toch af en toe seks wil? En is het wel zo vrijblijvend? "Ik besefte ineens dat ik toch gevoelens voor hem had gekregen." Tekst: Carine Stevens voor Weekend Knack

Een vriend of vriendin met wie je regelmatig een stapje in de wereld zet, maar ook af en toe tussen de lakens duikt. Geen verliefde gevoelens, geen relationele verplichtingen, geen engagement. Alleen seks, en in het beste geval enkel afspraken over wat jullie al dan niet van elkaar verwachten. Zoals: het duurt zo lang als het duurt, of tot een van beiden een partner vindt met wie hij een vaste relatie wil uitbouwen. Dat is in een notendop het concept van een friends with benefits-relatie; kortweg fwb. Of het vaak voorkomt? Vaker dan je zou denken. Het relatielandschap ziet er vandaag totaal anders uit dan enkele decennia geleden. Huwelijken en samenwoonrelaties hebben een beperktere houdbaarheidsdatum, waardoor steeds meer mensen in hun leven een korte of langere tijd alleen zijn. In België is momenteel ruim een op zes van de volwassenen single. En het is niet omdat je single bent dat je niet af en toe nood heeft aan een vrijpartij en een warm lijf in je bed.

"Mijn scheiding heeft er behoorlijk ingehakt", vertelt Anouk (45). "Ik zie me nog niet zo snel opnieuw in een liefdesrelatie stappen, daarvoor is het litteken nog te groot. Maar ik ben ook maar een mens van vlees en bloed, dus mag Steve af en toe zijn sloffen onder mijn bed komen zetten. Figuurlijk dan, want we hebben afgesproken dat we nooit de nacht samen doorbrengen: na de seks gaat hij naar huis. Steve en ik kennen elkaar al jaren, maar hij is pas sinds een half jaar mijn seksmaatje. Als relatiemateriaal komt hij niet in aanmerking; daarvoor zijn we te verschillend. Maar Steve heeft een goddelijk lijf, is lief, grappig én single. We gaan graag met elkaar om en vinden iets bij elkaar wat we nodig hebben, of toch af en toe." In haar studententijd heeft Anouk nog ooit een friend with benefits gehad. "We noemden dat toen anders: een pap-relatie, waarbij pap stond voor ‘poepen als het past'. (Lacht) Maar in feite het kwam op hetzelfde neer: ik was alleen, hij ook, we zaten in dezelfde vriendenkring, vonden elkaar sympathiek en waren elkaars seksuele vangnet, zonder romantische gevoelens. Het is vanzelf gestopt toen ik mijn lief en latere man tegenkwam."

Seks verandert alles
De samenvatting van een friend with benefits-relatie: wél de lusten en de intimiteit, niét de lasten en de verantwoordelijkheid die bij een relatie horen. Je zweert geen dure eden en verbindt je tot niets. "Het gaat louter om de fysieke kant van de liefde, om de invulling van een seksuele behoefte in een context die als veilig wordt ervaren" aldus relatie-expert Rika Ponnet. "Veel mensen geven hier de voorkeur aan boven een opeenvolging van onenightstands of een vrijpartij met een onbekende die misschien andere bedoelingen heeft. Bij een friend with benefit is het tenminste duidelijk wat de verwachtingen zijn en worden daar in het ideale scenario afspraken over gemaakt."

Anouk somt op wat tussen haar en Steve de spelregels zijn: "Geen emotionele gesprekken voor, tijdens of na het vrijen. Onze gezamenlijke vrienden houden we erbuiten. We vrijen veilig, met condoom. Tussendoor berichtjes sturen of bellen kan, maar niet om de haverklap. En we blijven dus in geen geval bij elkaar slapen."

Goede afspraken verkleinen ongetwijfeld de kans op teleurstellingen en kwetsuren. Maar ze vormen géén garantie op een happy end, aldus Rika Ponnet. "Seks verandert alles", stelt ze. "Mensen onderschatten vaak wat het met je doet om regelmatig seks te hebben met iemand bij wie je je goed voelt. Het zet lichamelijk en zintuiglijk allerlei processen in gang waarover je geen controle hebt en zorgt hoe dan ook voor een gevoel van verbondenheid. Terwijl je dat net had willen vermijden door te kiezen voor de vrijblijvendheid van een friends with benefits-relatie."

Rika Ponnet benadrukt ook dat emotionele verbinding geen knop is die je naar believen kunt aan- en uitzetten. "Er zijn mensen die seks en emoties perfect van elkaar kunnen scheiden, maar dat is eerder uitzondering dan regel. Ik betwijfel ook of het wel een eigenschap is om jaloers op te zijn: als je perfect in staat bent om jezelf emotioneel los te koppelen van alles wat in gang wordt gezet tijdens de seks, hoe zit het dan met de rest van je emotionele functioneren? Bovendien moet het al lukken dat je een seksmaatje treft met exact dezelfde motieven en verwachtingen. Daar wringt soms het schoentje: een van beiden betaalt nogal eens een prijs."

Van één kant
"Ik hoopte echt dat hij na verloop van tijd verliefd op mij zou worden", aldus Marijke (32), die stiekem een tijdje een oogje had op Jeroen en het dus prima vond dat hij soms bij haar bleef slapen na een avondje stappen. "Maar Jeroen wilde seks met mij, geen relatie. De klap was dubbel toen ik dat besefte: ik voelde me niet alleen afgewezen, maar ook een beetje goedkoop." Marijke is geen uitzondering: nogal wat fwb-relaties zien het daglicht omdat een van beiden hoopt dat het op termijn méér wordt. En al worden sprookjes soms werkelijkheid, de slaagkansen om een friend with benefits-relatie te ontstijgen zijn helaas minimaal als een van beiden bij de start wél gevoelens heeft en de ander niet.

Bij Laura (29) was het vanaf het begin duidelijk dat zij en Joost geen match waren. Na een onenightstand bleven ze af en toe afspreken, puur voor de seks. Tot ze voelde dat haar casual relatie steeds minder casual werd. Laura: "Ik vroeg me steeds vaker af wat Joost deed of met wie hij omging als hij niet bij mij was. Ik checkte dan of hij online was, stuurde berichtjes en zat te wachten op een antwoord. Toen een vriendin opmerkte dat ik wel verliefd leek op Joost, moest ik toegeven dat ik gevoelens voor hem had gekregen. Ik heb onze fwb-relatie prompt beëindigd, omdat ik zeker wist dat het niet wederzijds was en ik de eer aan mezelf wilde houden. Achteraf heb ik weleens gedacht: misschien had ik toch beter opgebiecht dat ik iets voor hem was gaan voelen. Wat had ik te verliezen!? Soit, al bij al heb ik dat hoofdstuk vrij snel kunnen afsluiten."

Rika Ponnet ziet in haar praktijk dat het ook vaak anders loopt als een van beiden de stekker uit een fwb-relatie trekt. "Soms kunnen mensen pas voluit naar waarde schatten wat geweest is als ze het kwijt zijn. ‘Hoe kon ik zo stom zijn om niet in te zien wat ze voor me betekende?', hoor je dan. Of de relatie wordt ronduit geïdealiseerd: ‘Ik heb de liefde van mijn leven door mijn vingers laten glippen; zo'n kans krijg ik nooit meer.' Wat natuurlijk ook weer een hypotheek legt op volgende relaties."

Angst als basis
Het concept friends with benefits sluit aan op de huidige tijdgeest, aldus Rika Ponnet. "We leven in een samenleving die vooral gericht is op de invulling van onze individuele behoeften. Ook een friends with benefits-relatie is zo'n ik-verhaal: ‘Ik krijg wat ik nodig heb, zonder commitment'. Maar zo simpel ligt het niet. Door wie je geraakt wordt en wat het met je doet om regelmatig seks te hebben met iemand, daar heb je niet altijd vat op. En misschien is je friend wel van slag als het op een dag stopt, omdat er van zijn of haar kant toch gevoelens bij kwamen kijken. Al zag jij het dan als een zuiver vriendschappelijke band, het is een illusie om te denken dat het verdriet van de ander niets met je zal doen."

Er zijn nu meer relatievormen dan vroeger, waardoor we het gevoel krijgen dat we ons relationele leven helemaal zelf kunnen boetseren. Wil je je liever niet te sterk binden, of dat nog even uitstellen? Dan ligt de keuze voor een casual relatie voor de hand. Het wordt door de omgeving ook meer geaccepteerd als het niet direct duidelijk is wat er speelt tussen twee mensen. Rika Ponnet: "Wat je vandaag vaak hoort: ‘Ach, laten we af en toe afspreken zonder er meteen te veel van te verwachten en gewoon zien waar het naartoe leidt.' Logisch dat je in zo'n emotioneel onveilig klimaat vanaf het begin op de rem gaat staan, uit zelfbescherming. Uit schrik ook. Friends with benefits is een relatiemodel dat gebaseerd is op angst: de angst om je open te stellen voor je diepere gevoelens en je vol overgave met iemand te verbinden. "

Anouk beaamt dat: "Het zal nog wel even duren voor ik weer een man kan vertrouwen, daarvoor ben ik te gekwetst uit mijn scheiding gekomen. En daarbij, ik red het prima in mijn eentje, vind het zelfs fijn om alleen te wonen en met niemand rekening te moeten houden. Met Steve voer ik geen diepzinnige gesprekken: ik laat hem wel toe in mijn bed, maar niet in mijn hart. Hoe ik de toekomst zie? Ik hoop toch dat ik op een dag weer iemand tegenkom voor wie ik me helemaal durf open te stellen en met wie ik vrij omdat ik tot over mijn oren verliefd ben, en niet alleen omdat mijn libido me parten speelt."

Niet alleen jongeren
Als het fenomeen friends with benefits in opmars is, ligt dat ongetwijfeld ook aan de digitale revolutie. Met sociale media en datingsites en -apps zijn er vandaag meer mogelijkheden dan ooit om contacten te leggen. Je kunt daten met iemand die je aantrekkelijk vindt en met wie je bevriend wil blijven, zonder je in een vaste relatie te willen storten. Of je stuurt van meet af aan doelbewust aan op een constructie waarin het vooral rond het seksuele draait.

Uit onderzoek blijkt dat vooral jongere mensen ervaring hebben met friends with benefits-relaties. Een op twee Vlaamse twintigers had ooit een casual seks-relatie, zo bleek uit een doctoraatsonderzoek aan de KU Leuven (Elisabeth Timmermans, 2017). Maar het fenomeen komt zeker ook voor bij oudere leeftijdsgroepen. Al zullen die het niet altijd in die termen omschrijven.

"Een vriendin die op de hoogte is, noemt Karel mijn geheime minnaar", lacht Frie (61). "Maar het woord 'minnaar' doet me te veel aan stiekeme erotische avonturen in dating hotels. Bij Karel en mij komt de vriendschap op de eerste plaats. We hebben elkaar leren kennen in een wandelclub en gaan regelmatig met z'n tweeën naar het theater, een concert of een tentoonstelling. En ja, na afloop brengen we al eens samen de nacht door. We zijn geen koppel en zijn ook niet van plan om dat te worden. We genieten van elkaars gezelschap, maar van verliefdheid is geen sprake: als we elkaar een maand of zo niet zien of horen, is dat ook prima. Mijn kinderen polsen af en toe lachend hoe het zit tussen Karel en mij, maar daar ga ik nooit op in. Wat ik met Karel heb, daar heeft niemand iets mee te maken. Voor mij is het duidelijk: ik ben niet op zoek naar een nieuwe partner. Maar een vriend als Karel, met wie ik niet alleen bepaalde interesses deel maar die er ook voor zorgt dat ik soms weer op en top vrouw voel, dat is een fijne meerwaarde in mijn leven."