Hoe complexloos en vrij is polyamorie nu echt?

Volgens filosofe Simone van Saarloos zou het hebben van relaties met meerdere personen tegelijkertijd 'bevrijdend' werken. Maar is het model van 'vrije liefde' wel werkelijk zo vrij en complexloos als het lijkt? Hanne Vlogaert van De Morgen vraagt de mening van Rika Ponnet.

Volgens filosofe Simone van Saarloos zou het hebben van relaties met meerdere personen tegelijkertijd 'bevrijdend' werken en ook vrouwen uit polygame culturen blijken daar soms de voordelen wel van in te zien, zo blijkt uit Wedding Day, de nieuwe reportagereeks rond huwelijken van Lieve Blancquaert op Eén. Maar is het model van 'vrije liefde' wel werkelijk zo vrij en complexloos als het lijkt?
'Monogamie is de verstikkende uiting van onze hang naar veiligheid'
Simone van Saarloos, filosofe
In onze samenleving, waar vrijheid zo belangrijk is, krijgt de monogame liefde steeds meer tegenwind. Stemmen als Simone van Saarloos verdedigen het ideaal van de 'vrije liefde' of de polyamorie. In haar nieuwste boek Het monogame drama pleit de jonge Nederlandse filosofe vurig voor het loslaten van onze nood aan diep contact met één persoon, en houdt ze een betoog voor tegelijktijdige liefdesrelaties.

Volgens van Saarloos is monogamie een "contraproductieve houding" die slechts "een verstikkende uiting is van onze hang naar veiligheid." Als we ons van die 'verstikkende nood' kunnen losmaken, vinden we volgens de filosofe een veel vrijere en minder beperkende beleving van liefde. Ons welzijn en onze eigenwaarde hangen dan niet - of minder - af van de liefde van de ander.

Senegal
Ook de eerste aflevering van Wedding Day, de nieuwe reportagereeks van Lieve Blancquaert rond het huwelijk op één, zou ons van zo'n visie kunnen overtuigen.

Het programma verrast met het portret van Senegalese vrouwen die hun positie als eerste, tweede of derde echtgenote binnen het polygame systeem van hun land niet zo'n probleem lijken te vinden. "Een monogaam huwelijk biedt voor een vrouw weinig kans om zich te ontplooien", klinkt het bij de een. "Ik ben de tweede vrouw en dat is heerlijk", zegt een ander.

Toch zijn er ook heel wat vrouwen die minder tevreden zijn over het feit dat ze hun man moeten delen. "Ik ben tegen polygamie. Ik ben jaloers en ik wil niet dat mijn man een tweede vrouw neemt", zegt een jonge Senegalese. Jaloezie dus, een concept dat veel westerlingen vertrouwd in de oren zal klinken.

Ideaal
Is polygamie of polyamorie dan toch niet het ideaalbeeld van complexloze vrijheid? In elk geval niet voor iedereen, zegt seksuologe Rika Ponnet. "Voor sommige mensen is de meervoudige liefdesrelatie een passend model, maar de meerderheid verkiest waarschijnlijk toch de warme intimiteit van één partnerrelatie."

Die voorkeur lijkt vooral biologisch. "Van bij onze geboorte willen we een intieme band met één persoon. In het begin is dat de zorgfiguur met wie we een hechtingsrelatie opbouwen. Later kan dat verlangen zich verleggen naar de relatie met een liefdespartner."

Exclusiviteit
Binnen die intieme relatie met een partner speelt exclusiviteit een grote rol. "Exclusiviteit heeft altijd al deel uitgemaakt van ons verliefdheidsconcept", zegt Ponnet. "Het feit dat we kiezen voor één persoon, en dat die ene persoon ook exclusief kiest voor ons, geeft ons een ongelofelijk gevoel van eigenwaarde." Omdat het net dát gevoel is van 'de enige te zijn' voor de andere, dat in een polygaam model volledig verloren gaat, zal zo'n relatie voor veel mensen dan ook geen voldoening geven.
'Het feit dat we kiezen voor één persoon, en dat die ene persoon ook exclusief kiest voor ons, geeft ons een enorm gevoel van eigenwaarde'
Rika Ponnet, seksuologeBovendien is het voor mensen biologisch ook gewoon niet mogelijk om een intieme band aan te gaan met veel personen tegelijkertijd, zegt Ponnet. "Onze energie op vlak van liefde en intimiteit is niet oneindig. Wanneer we ons verbinden aan meerdere partners tegelijkertijd, kan dat zorgen voor een devaluatie van ons engagement en onze betrokkenheid in die relaties."

We hebben dan wel meer relaties om liefde uit te putten, maar even veelbetekenend als een relatie waarin twee individuen zich uniek met elkaar verbinden, kunnen ze waarschijnlijk nooit zijn.

Kwetsbaarheid
Maar net dat punt maakt de polygame of polyamoureuze relatie voor sommigen zo aantrekkelijk. "Door het verleggen van je behoefte aan liefde en intimiteit naar meerdere adressen, verdeel je ook je kwetsbaarheid", legt Ponnet uit. Door zich niet te engageren in één relatie, verkleinen polyamoureuzen de kans om gekwetst te worden als de relatie niet voldoet, of wanneer ze spaak loopt.
'Door hun behoefte aan intimiteit te verleggen naar meerdere adressen, verkleinen polyamoureuzen het risico gekwetst te worden'
Rika Ponnet, seksuologe"Door die verdeelsleutel kan het onderhouden van tegelijktijdige liefdesrelaties veiliger aanvoelen dan een exclusieve, monogame relatie" zegt Ponnet. "Als dat zo is, is dat natuurlijk prima: ieder verbindt zich best in de relatievorm die voor hem het best aanvoelt. Feit blijft dat de grootste groep van mensen - volgens mijn beleving - niet in die categorie valt en zich het veiligst voelt in de warme intieme verbinding met één andere persoon."