27 mei 2019 Dagblad
U kent ongetwijfeld de vooroordelen over polyamoreuzen: ze hebben bindingsangst, zijn promiscue of verslaafd aan seks. Maar voor Philip (34) en Lara (28) werkt het. ‘In het begin neemt het veel mentale ruimte in beslag."
Polywat? De term polyamorie is velen nog onbekend, maar de interesse is gewekt, zeker nu getuigenissen van verschillende polyamoureuzen in Volkskrant vorige week ook de Vlaamse pers haalden. Tijd om enkele harnekkige vooroordelen uit de weg te ruimen en de relationele vorm tegen het licht te houden.
Als tegengewicht voor (seriële) monogamie - één partner tot de dood of de notaris ons scheidt - duiken namelijk steeds meer varianten en dito theorieën op. Polyamorie wordt daarbij niet zelden op één hoop gegooid met de keuze voor een open relatie (één vaste partner en meerdere sekspartners), polygamie (een huwelijk met meerdere personen) of partnerruil.
Ook wij kunnen niet altijd volgen. We hebben niet alleen duizenden opties in de supermarkt, het reisbureau en op de arbeidsmarkt, maar ook in de liefde. Tussen 1970 en 2009 verminderde het aantal huwelijken in de OESO-landen met bijna de helft en verdubbelde het scheidingspercentage. Het aantal kinderen dat buiten het huwelijk geboren werd, is dan weer verdrievoudigd. Flexibel zijn is dé troef van het moment en de toekomst is tijdelijk. Maar is polyamorie vandaag dan dé ideale manier om betekenisvolle relaties te hebben?
‘We zijn veel toegewijder dan mensen vermoeden. De afspraak is dat iedereen die tot het netwerk toetreedt, een soa-test moet ondergaan"
Philip
Volgens Lara (28) en Philip (34) is het in ieder geval geen excuus om erop los te neuken. ‘De nadruk bij polyamorie ligt niet op seks. Er zijn maanden dat er helemaal geen seks aan te pas komt", zegt Lara lachend. Zij koos vorig jaar voor polyamorie, toen haar monogame relatie van acht jaar niet langer soelaas bood. ‘Ik merkte dat ik bij mijn vaste partner veel liefde "over" had. We hadden een fantastische relatie en toch werd ik keer op keer overvallen door een nieuwe verliefdheid en bijbehorende schuldgevoelens. Toen ik over polyamorie begon te lezen, herkende ik mezelf sterk in de keuzes die aanhangers ervan maken."
‘Het netwerk'
‘Bij polyamorie kies je bewust voor een leven waarin meer dan één emotionele liefdesrelatie mogelijk is, met ruimte voor seksualiteit en met de voorwaarde dat dit gebeurt in openheid en eerlijkheid, met medeweten en instemming van alle betrokkenen. Ik maak zelfs niet langer een onderscheid tussen vrienden, één partner of meerdere partners. Met alle respect voor mensen die ervoor kiezen, zelf werd ik niet gelukkiger van één relatie als exclusiever of belangrijker te zien dan de andere. Met sommige mensen wil ik bepaalde activiteiten doen, met anderen niet."
We spreken Lara samen met partner Philip (32). Ze wonen apart en maken wekelijks twee avonden bewust tijd voor elkaar. Allebei staan ze ervoor open om andere partners in ‘het netwerk" toe te laten. Ook dat jargon is een bewuste keuze: ‘Aan het woord vriend(in) kleven bepaalde verwachtingen - familie ontmoeten, samenwonen, financiën delen, kinderen krijgen - die een gedeelde, gesloten toekomst suggereren. Wij zijn verbonden als partners in een netwerk van mensen die vandaag bij onze behoeftes passen, niet morgen." In het netwerk onderhoudt Lara ook een partnerrelatie met een vrouw; Philip had een tweede partner, maar die relatie werd onlangs beëindigd. ‘Die ex-partner had de behoefte om meer tijd dan afgesproken met me door te brengen, maar daar was geen ruimte voor naast mijn carrière, familie, vrienden en de relatie met Lara."
Daar ligt meteen de grootste uitdaging voor polyamoureuzen. Het moeten de beste multitaskers, planners en communicatoren zijn. Velen slagen er al niet in om één relatie te onderhouden, polyamoureuzen nemen het geven van aandacht en liefde aan meerdere mensen bloedserieus. Veel en lang praten over behoeftes en gevoelens hoort daar bij. Niet meteen het clichébeeld van de player met bindingsangst die van meerdere walletjes eet. ‘We zijn veel toegewijder dan mensen vermoeden," zegt Philip. ‘Ik vertrouw erop dat Lara de juiste beslissingen neemt - over de informatie van mij die ze deelt met anderen, en ook op het vlak van seksueel engagement. De afspraak is dat iedereen die tot het netwerk toetreedt, een soa-test moet ondergaan. We hebben zelfs overwogen om een gedeeld soa-document met alle testresultaten aan te maken." (lacht)
‘Ik voel me absoluut niet bedreigd door het idee dat Lara seks heeft met iemand anders. Toen ze met de vrouw begon te daten, was ik net geïnteresseerd en blij voor Lara. Het gaf een nieuwe energie en de openheid en eerlijkheid gaven vertrouwen. De liefde accumuleert in plaats van af te nemen. Polyamorie is een manier om je altruïstische zelf te ontdekken. Het neemt in het begin veel mentale ruimte in beslag, maar het loont, ook voor je persoonlijke ontwikkeling. Door communicatieskills wordt het ook makkelijker om moeilijke thema"s aan te snijden in een familiale of werkcontext."
Het is ingewikkeld
‘Het is ingewikkeld", die relatiestatus dekt de lading voor Philip en Lara. Zowel voor de ethische als praktische uitdagingen. Dat is waar boeken als Sex at dawn of De ethische slet - een praktische gids voor polyamorie handig op inspelen. ‘Als trotse sletten geloven we dat seks en seksuele liefde fundamentele krachten van het goede zijn, die intieme banden kunnen versterken, levens verrijken en zelfs de wereld kunnen veranderen", klinkt het daar. Eindelijk bestaat er een formule voor relationele vrijheid, spannende én diepgaande intimiteit en flirten zonder schuldgevoel. De drang om op avontuur te gaan, geleid door onze verlangens, het kán met behoud van moraal. De gids bevat onder andere ‘roadmaps doorheen jaloezie", ‘vechten tegen seksnegativiteit" of ‘clean love". Polyamorie onderscheidt zich nadrukkelijk van vreemdgaan of overspel, dat zonder toestemming van de partner gebeurt en daarmee als immoreel wordt gezien. ‘Ethische non-monogamie", wil Lara het ook wel noemen.
Relatiebemiddelaar en seksuologe Rika Ponnet vindt het een goede zaak dat mensen die denkoefening maken. ‘We lopen als mens al eeuwenlang vast op exclusiviteit in relaties. Er zijn altijd al mensen geweest die niet bereid zijn om zich aan één persoon te binden. Ik pleit ervoor om de vrijheid te omarmen die we vandaag in de Westerse wereld hebben, zolang je anderen daar niet mee beschadigt. Maar ik ben er zeker van dat het niet veel mensen gegeven is om in een polyamoureus leven te stappen."
‘Het grootste risico aan polyamorie lijkt me dat niet alle partijen werkelijk op dezelfde golflengte zitten", zegt Ponnet. ‘Dat het een vorm van relatie is die doorgeduwd wordt door één partij, of toch sterker verwacht of verlangd wordt door één partij. De andere kan erin meegaan om die persoon niet te verliezen. Polyamoureuze relaties zijn bovendien aan evenveel begrenzingen gebonden als exclusieve, ze dragen even grote uitdagingen in zich."
Afwijzing
‘Er mogen dan wel cursussen bestaan om rationeel te leren omgaan met gevoelens van jaloezie en je kan die emoties wegzetten als immatuur, kinderlijk en onconstructief, maar uit internationaal onderzoek blijkt dat mensen ontrouw nog steeds als het meest destructieve ervaren voor relaties. Bij overspel zit de grootste pijn niet in het feit dat iemand seks gehad heeft met een ander, maar vooral in het feit dat men dat bij zichzelf ervaart als een afwijzing."
‘Zelfwaarde, heel primair, start bij de geboorte en heeft te maken met de erkenning die we krijgen van anderen. Er is geen enkele erkenning zo krachtig als een exclusieve erkenning. We hebben ook maar één moeder en één vader en weten hoe moeilijk het is voor kinderen als een ouder hen niet erkent. Het grote plezier, zelfwaardegevoel en vertrouwen komen voort uit het feit dat de andere naar jou kijkt als diegene die zijn of haar leven invulling en vervulling geeft. Je ziet bij jonge kinderen al hoe belangrijk ze het vinden om een beste vriend of vriendin te hebben. De waarde van dingen zit in de exclusiviteit. Wat je deelt met meer mensen, beschouwen we als minder waardevol."
‘Door die emoties te gaan rationaliseren neem je de kracht van relaties ook een beetje weg. Ik kan me vaak niet van het idee ontdoen dat polyamoureuzen exclusiviteit als te beklemmend ervaren. De verbinding die ze aangaan, voelt veiliger, omdat ze niet exclusief is. Als de ene niet beschikbaar is, kan je terugvallen op de andere. Je voelt je minder kwetsbaar, want spreidt het risico op verlies. Dat zegt iets over hoe verschillend we emotioneel functioneren. Het is fijn dat die vormen vandaag naast elkaar kunnen bestaan."
‘Ik vind het wel gevaarlijk om polyamorie als oplossing voor al onze relationele ellende te zien. Je hebt natuurlijk een aantal rolmodellen, zoals Simone van Saarloos in Nederland of Heleen Debruyne en Anaïs Van Ertvelde in België, die er heel propagerend mee bezig zijn. Maar dat zijn mensen die welbespraakt en intelligent zijn, en er voor zichzelf denkoefeningen rond doen. Ze benaderen het ook een stukje vanuit een intellectueel standpunt. Die stemmen zijn geweldig interessant, maar ze dekken daarom nog geen grote lading."