Apart slapen: de pro's en contra's

Je ziet het nog weleens in films uit de jaren vijftig. Eén echtpaar, één slaapkamer, twee bedden. Als de film zich in de hogere klassen afspeelt, zijn er zelfs twee kamers. Bedden en kamers zijn een dure luxe, dus slapen alleen arme mensen samen: ouders, kinderen, kippen en koeien onder één dak, op dezelfde baal hooi of in een gammel bed. Het is pas sinds korte tijd dat samen slapen een gewoonte uit keuze werd, gestoeld op de notie dat je als koppel altijd en eeuwig wil samen zijn. Dat je het belangrijk vindt om naast de dag ook de nacht te delen, naast de tafel ook het bed.

In 2005 schreef de Australische journaliste Jennifer Adams terloops op haar blog dat zij en haar echtgenoot apart sliepen. “Fraser is een snurker en een woeler. Ik kon niet meer verder met zo weinig nachtrust, dus besloten we tijdens de week gescheiden te slapen. In het weekend kruipen we weer gezellig bij elkaar. In het begin waren de aparte kamers een ‘inhaalmanoeuvre', tot ik weer uitgerust was. En ik was er ook niet onverdeeld blij mee. Ik heb zelfs even gehuild, omdat het aanvoelde alsof er iets fout zat in de relatie. Maar we voelden ons er al snel prima bij, en het is nu een permanente regeling.”

Sluier van schaamte

De vele reacties op dat stukje verbaasden haar. “De meeste vrouwen waren een tikje jaloers dat ik die stap had durven te zetten. Sommigen zeiden dat ze het zelf ook zouden willen, maar dat hun man een slaapscheiding niet zag zitten. Een andere vrouw had haar eigen, wel zeer originele oplossing gevonden om aan een snurkende echtgenoot te ontsnappen: ze ging op bezoek bij haar moeder, waar ze te veel dronk, zodat haar moeder haar verplichtte om te blijven slapen. Andere koppels gaven toe dat ze een soortgelijke regeling met aparte kamers hadden, en bedankten me omdat ik het onderwerp aan de oppervlakte had gebracht. Wat me al snel duidelijk werd, was dat er een sluier van schaamte rond het thema hing.”

Dirty little secret

Jennifers blog werd een boek: ‘Sleeping Apart, Not Falling Apart' (apart slapen, niet uit elkaar vallen), maar de ruime belangstelling kon het taboe niet doorbreken. Ook voor dit artikel wilde geen enkel koppel er openlijk voor uitkomen dat ze niet altijd het bed delen. “Mensen willen het er niet over hebben”, zegt Jennifer. “Apart slapen is hun dirty little secret. De achterliggende redenering is dat er wel iets scheef zal zitten in de relatie als je niet langer in hetzelfde bed ligt.”

Rustig slapen kan objectief gezien het best zonder stoorzender in de buurt. Alleen slaap je beter, zo simpel is het. “Ik stel het weleens voor aan mensen met slaapproblemen”, zegt slaapcoach Annelies Smolders, die de online coaching Start To Sleep ontwikkelde. “Een van onze tips is: ga pas naar bed als je moe bent. Maar als dat uren later is dan je partner, maak je elkaar misschien wakker. ‘Kan je in de logeerkamer terecht?', vraag ik dan. De reactie daarop spreekt boekdelen. ‘Apart slapen? We zijn wel getrouwd hoor'. Samen slapen is zo'n evidentie. Als je dat apart doet, moet er toch iets fout zijn met de relatie? Terwijl een goede relatie en een gezonde nachtrust twee verschillende zaken zijn.”

Slecht slapen is de oorzaak van veel huiselijke ruzies, stelde een Brits onderzoek vast. Koppels die altijd samen slapen, hebben jaarlijks zo'n 167 discussies over kleine en grote ergernissen, van draaien en keren tot snurken en luidop dromen. Tien procent vindt een permanent en storend slaapprobleem een reden tot echtscheiding.

Objectief gezien slaap je solo gewoon béter: dieper, kwalitatiever en gemiddeld zo'n drie uur per week langer. Zelfs bij koppels die geen klachten hebben, stelde men in een slaaplabo vast dat ze elkaar op geregelde momenten toch even wakker maken. “Synchroon slapen bestaat niet”, zegt Annelies Smolders. “We hebben allemaal een eigen slaappatroon en rustig slapen kan objectief gezien het best zonder stoorzender in de buurt. Alleen slaap je beter, zo simpel is het.”

Betere seks?

Seks is de grote olifant in de kamer als er over apart slapen wordt gesproken. Want wie niet samen in bed ligt, zal dan wel geen seks hebben. “Laten we eerlijk zijn: niets is zo desastreus voor je seksleven als slaaptekort”, zegt Annelies Smolders. “Als je chagrijnig bent omdat je partner snurkt en je daardoor geen oog dicht doet, zit een vrijpartij er ook niet meteen in.”

Het is trouwens ook niet omdat je het bed deelt, dat ‘het' ervan komt, vindt Jennifer Adams. Zij beweert dat haar seksleven erop vooruitgegaan is sinds de slaapscheiding. “We zijn gewoon allebei veel energieker en beter gehumeurd. We gaan op bezoek in elkaars kamer, sturen elkaar uitnodigingen. Het is waar dat je bewuster moet omgaan met seks en intimiteit, dat je expliciet afspraken moet maken. Maar intimiteit en seks zijn wat je er zelf van brouwt, niet wat toevallig gebeurt omdat je naast elkaar ligt. Samen naar bed gaan, is voor ons geen gewoonte, het is een bewuste keuze. Dat maakt het net fijner. En trouwens: er zijn meer plaatsen om seks te hebben dan in bed.”

Veiliger gevoel

Maar voor je je bed permanent elders opstelt, nog even dit: uit onderzoek blijkt dat samen slapen ook veel voordelen heeft. Je voelt je veiliger en rustiger, de stress neemt af en zelfs al is de slaapkwaliteit soms minder, de slaaptevredenheid is altijd groter. Smolders: “Naast objectief beter slapen is er dat subjectieve aspect: weten dat je partner naast je ligt, geeft een veilig en rustig gevoel. De aanwezigheid van de ander in het donker maakt dat je je minder kwetsbaar voelt.”

Relatietherapeut en seksuologe Rika Ponnet begrijpt de zoektocht naar meer slaapkwaliteit, maar heeft bedenkingen bij de context. “We moeten oppassen voor een soort managementdenken waarbij alles rond presteren gaat draaien. We hebben nu ook van slaap een economisch goed gemaakt: we moeten fris en helder zijn om de stress en druk van de werkdag aan te kunnen. Zelfs onze slaap moet nu afgestemd worden op onze carrière, niet op onze private of relationele behoeftes.”

Ze ziet in haar praktijk wel vaker koppels die af en toe voor aparte kamers en bedden kiezen. “Als er kinderen komen, of als je wat ouder wordt, gaan er praktische overwegingen meespelen. De ene ouder blijft af en toe bij het kind, de andere kan wat nachtrust inhalen. De ene gaat graag een nachtje stappen, de andere staat soms graag heel vroeg op. Ook als je op verschillende ritmes werkt, concluderen koppels soms dat apart slapen beter is. Als je intieme leven er niet onder lijdt, is er geen probleem.”

Toch ziet ze een slaapscheiding liever niet permanent worden. “Samen slapen heeft iets heel kwetsbaars: je ligt letterlijk of figuurlijk naakt naast elkaar en moet elkaar volledig vertrouwen en accepteren: gesnurk, gewoel, slechte adem en warrig ochtendhoofd inbegrepen. Bij jonge koppels is er meestal nog veel seksuele spanning, waardoor ze dat er allemaal bijnemen. Maar als het verlangen wegebt, groeien de irritaties. Dan lijkt zo'n eigen kamer ineens heel aanlokkelijk. Maar daarmee sluit je een hoofdstuk af. Want in bed gebeurt er zoveel meer dan slapen en vrijen: knuffelen, praten, lachen... Wie apart slaapt, verliest ook veel.”

Laatste liefdeshaven

Ook ons uitgesproken individualisme speelt wellicht mee bij de slaapscheidingtrend. Ponnet: “Ik deelde vroeger een kamer met mijn zus. Bij mijn vader sliepen de vijf kinderen samen. Je leert veel door als kind een kamer te delen: onderhandelen (‘Wanneer gaat het licht uit?'), compromissen sluiten (‘Jij mag die poster ophangen en ik die'), troost bieden, conflicten bijleggen... Je deelt giechelbuien en gevoelige verhalen. Maar tegenwoordig hebben kinderen aparte kamers, met kasten vol speelgoed waar niemand mag aankomen. Tja, dan mag je niet verwachten dat ze later naast een snurkende partner willen liggen.”

Rika Ponnet pleit voor het behoud van de slaapkamer als laatste toevluchtsoord. “Laat ons eerlijk zijn: vaak is de slaapkamer een van de laatste plekken waar je met je partner alleen kan zijn, waar je kan praten en rusten zonder afleiding. Waar je in duisternis en geborgenheid dingen gezegd krijgt die anders niet lukken. Ik zie de slaapkamer als een ankerpunt in de relatie. Als een veilige haven. Moeten we die laatste ‘liefdeshaven' zomaar schrappen?”

Deze celebraties slapen apart

Producer (‘Sleepy Hollow', ‘Planet of the Apes') en zijn ex-vrouw Helena Bonham Carter hadden niet alleen aparte slaapkamers, maar zelfs aparte flats. Daardoor zijn ze naar eigen zeggen dertien jaar gelukkig getrouwd gebleven. Volgens Helena was Tim een luidruchtige snurker en een slechte slaper die in het holst van de nacht tv wilde kijken. Tim omschreef Helena als een bazige babbelkous. Ze hadden beiden hun ruimte nodig.

Regisseur (‘Moulin Rouge',' The Great Gatsby') is al zeventien jaar getrouwd met Catherine Martin. Ze slapen zes dagen per week gescheiden, en op zaterdag gaan ze samen op hotel voor ‘datenight'. Luhrmann: “Dan kleden we ons mooi op, gaan we uit eten of naar een optreden, maar meestal praten we bij en maken we echt tijd voor elkaar. We blijven tot zondag na de lunch. Tussen alle hectische momenten door is die zaterdag quality time, en ook wel romantisch. Het is wat ons samenhoudt.”