“Corona heeft laatste taboe rond single zijn doen sneuvelen”

Midden de jaren negentig startte Rika Ponnet met Duet, relatiebemiddeling voor alleenstaanden. De schroom waarmee mensen bij haar terechtkwamen toen was enorm, vertelt ze. “Níémand mocht weten dat ze bij ons kwamen aankloppen. Ze schaamden zich. Niet raar als je zag hoe toen over singles geschreven werd, in de kranten bijvoorbeeld. Het waren kneusjes, zielige mensen, we moesten hen beschermen. Regelmatig klom ik in mijn pen om daarop te reageren. (lacht) Als iemand dat vandaag nog zou riskeren, zou die op sociale media met pek en veren worden overgoten. De emancipatie van de single is enorm de laatste 25 jaar, gelukkig!”

Vrouwen kunnen op hun eentje kinderen krijgen, “heb je nu al een lief” is niet meer de meest gestelde vraag aan singles, maar zijn er in jouw ogen nog taboes over?

“Ervoor uitkomen dat je alleen bent was dan wel geen probleem meer, je moest toch vooral happy single zijn. Dat was naar mijn gevoel het laatste taboe rond single zijn dat corona heeft doen sneuvelen. Vandaag mag je zeggen: Ik ben alleen, eigenlijk vind ik dat niet zo fijn en wil ik dat graag anders, waar daar voorheen toch wat schroom rond bestond. We zijn allemaal geconfronteerd met dat gevoel van isolement, huidhonger, op jezelf teruggeworpen zijn, wat dat met een mens doet als je behoefte hebt aan contact en het kan of mag niet. Ik hoor alleszins van veel singles dat ze nu veel meer begrip, mededogen en herkenning ondervinden vanuit hun omgeving, ook van wie wel een intieme relatie heeft, en dat ze daar best blij om zijn.”

Met hoeveel singles zijn we vandaag in België? 

“Het probleem is dat we dat eigenlijk niet weten. Voor de burgerlijke stand ben je gehuwd of alleenstaand, terwijl veel tussenvormen mogelijk zijn. Onze cijfers weerspiegelen dus niet de sociale realiteit, waardoor het beleid nog heel hard op koppels afgestemd is. Kijk alleen maar naar hoe de communicatie bij de start van de coronacrisis amper was afgestemd op alleenstaanden! Een heel grote groep woont niet in het traditionele tweeoudergezin, man-vrouw, met twee kinderen, een hond en een trampoline in de tuin. Maar uit steekproeven weten we dat ongeveer een op de drie volwassenen alleenstaand is, een grote groep. En een verscheiden groep: dat gaat van tachtigers die net weduwe geworden zijn, over vijftigers en zestigers die uit een echtscheiding komen, tot jonge twintigers voor wie de vriendengroep nog belangrijker is dan het lief, tot de groeiende groep dertigers en veertigers die, weer of nog, alleenstaand is.”

Als abonnee kan je dit  artikel lezen.

“Corona heeft laatste taboe rond single zijn doen sneuvelen”: de analyse van relatie-experte Rika Ponnet

“De emancipatie van de single is enorm de laatste 25 jaar.”  — ©  Kaat Pype 

Dat we er met z’n allen geen evident jaar op hebben zitten, is een stevig understatement. Maar wat als je de pandemie als single doormaakte? Wat doen zo’n lockdowns en contactrestricties dan met een mens? We staken ons licht op bij onze expert, seksuologe en relatiebemiddelaar Rika Ponnet. “Ik heb echt al meer dan één iemand in mijn praktijk gehad die zei: Nog zo’n jaar en voor mij moet het niet meer.”

Kaatje De Coninck

Zaterdag 22 mei 2021 om 06:00

Midden de jaren negentig startte Rika Ponnet met Duet, relatiebemiddeling voor alleenstaanden. De schroom waarmee mensen bij haar terechtkwamen toen was enorm, vertelt ze. “Níémand mocht weten dat ze bij ons kwamen aankloppen. Ze schaamden zich. Niet raar als je zag hoe toen over singles geschreven werd, in de kranten bijvoorbeeld. Het waren kneusjes, zielige mensen, we moesten hen beschermen. Regelmatig klom ik in mijn pen om daarop te reageren. (lacht) Als iemand dat vandaag nog zou riskeren, zou die op sociale media met pek en veren worden overgoten. De emancipatie van de single is enorm de laatste 25 jaar, gelukkig!”

Vrouwen kunnen op hun eentje kinderen krijgen, “heb je nu al een lief” is niet meer de meest gestelde vraag aan singles, maar zijn er in jouw ogen nog taboes over?

“Ervoor uitkomen dat je alleen bent was dan wel geen probleem meer, je moest toch vooral happy single zijn. Dat was naar mijn gevoel het laatste taboe rond single zijn dat corona heeft doen sneuvelen. Vandaag mag je zeggen: Ik ben alleen, eigenlijk vind ik dat niet zo fijn en wil ik dat graag anders, waar daar voorheen toch wat schroom rond bestond. We zijn allemaal geconfronteerd met dat gevoel van isolement, huidhonger, op jezelf teruggeworpen zijn, wat dat met een mens doet als je behoefte hebt aan contact en het kan of mag niet. Ik hoor alleszins van veel singles dat ze nu veel meer begrip, mededogen en herkenning ondervinden vanuit hun omgeving, ook van wie wel een intieme relatie heeft, en dat ze daar best blij om zijn.”

Met hoeveel singles zijn we vandaag in België? 

“Het probleem is dat we dat eigenlijk niet weten. Voor de burgerlijke stand ben je gehuwd of alleenstaand, terwijl veel tussenvormen mogelijk zijn. Onze cijfers weerspiegelen dus niet de sociale realiteit, waardoor het beleid nog heel hard op koppels afgestemd is. Kijk alleen maar naar hoe de communicatie bij de start van de coronacrisis amper was afgestemd op alleenstaanden! Een heel grote groep woont niet in het traditionele tweeoudergezin, man-vrouw, met twee kinderen, een hond en een trampoline in de tuin. Maar uit steekproeven weten we dat ongeveer een op de drie volwassenen alleenstaand is, een grote groep. En een verscheiden groep: dat gaat van tachtigers die net weduwe geworden zijn, over vijftigers en zestigers die uit een echtscheiding komen, tot jonge twintigers voor wie de vriendengroep nog belangrijker is dan het lief, tot de groeiende groep dertigers en veertigers die, weer of nog, alleenstaand is.”

Hoe komt dat, dat zo’n grote groep alleen overblijft? 

“Fieuw, ik zou dat woord niet gebruiken, overblijven. Geloof me, er zijn al genoeg mensen die een partnerkeuze maken uit angst. Dat ze het moederschap niet zullen meemaken of alleen zullen blijven. Dat woord impliceert ook dat de rest geslaagd is en jij mislukt, en zo is het niet.”

Ik herformuleer: hoe komt het dat zo’n grote groep het moeilijker heeft om langdurige relaties aan te gaan? 

“Ik heb ooit een onderzoek gelezen uit Het rijk der vrouw, uit de jaren zestig, over wat een legitieme basis was om een huwelijk te beginnen. In de top drie stond niets over verliefdheid, wel ging het over: heeft hij een goed inkomen, kan hij een goede vader zijn, respecteert hij je? Vandaag vullen we dat anders in, omdat het kan: het moet een zielsverwant zijn, er moet een emotionele en seksuele klik zijn, we moeten goed kunnen praten … We verwachten dus andere dingen dan vroeger, die vooral te maken hebben met ons emotionele leven, en dat is nu eenmaal veel minder stabiel en moeilijker invulbaar. De economische nood om te koppelen is weggevallen. We leven in een welvarende maatschappij, waarin we het ons kunnen permitteren om als single door het leven te gaan. Je bent ook vrij om dat te doen, dankzij de emancipatie van de vrouw: thuis vertrekken, alleen wonen, reizen. Dat kan lachwekkend klinken, maar tot ’76 mochten vrouwen geen bankrekening openen zonder toestemming van de echtgenoot. Niets staat vandaag een goed single leven nog in de weg. In minder welvarende landen moeten mensen compromissen sluiten om toch een kwaliteitsvol leven te hebben.”

En het idee dat we niet meer genoeg ons best doen? 

“Oudere generaties durven daar al eens al te simplistisch zo over te oordelen, maar mensen zijn en blijven echt wel gemotiveerd om in duurzame verbanden samen te leven en ten volle te genieten van het rendement van hun investering. Want in een relatie stappen, dat uitbouwen, kinderen krijgen, dat is een zware emotionele, financiële en tijdsinvestering. Daar afscheid van nemen, blijft voor de meesten een pijnlijke beslissing. Temptation island is en blijft voorlopig enkel een tv-concept. (lacht) We zijn als mens gemaakt om in verbinding te leven. We zijn als soort maar sterk omwille van de groep, het feit dat we met velen zijn. Voor onze overleving was onze positie in die groep – verbonden, geaccepteerd, geliefd zijn – extreem belangrijk. Dat verlangen zit evolutionair zo diep in ons verankerd, dat we er alles aan zouden doen om afwijzing te vermijden.”

Het voorbije coronajaar heeft ons als samenleving voor vreemde uitdagingen gesteld. Wat merk jij daarvan aan de gemoedstoestand van singles die bij jou aankloppen? 

“Het mentaal welzijn staat echt onder druk, dat merken wij de laatste maanden heel sterk. Ik heb echt al meer dan één iemand gehad die zei: Nog zo’n jaar en voor mij moet het niet meer. En dat zijn geen zielepoten of mensen die geen goed sociaal leven hadden. Zij glijden langzaam af, zien hun energie verminderen, hebben minder levenslust. Ze worden wat lethargisch: Waarom zou ik nog moeite doen? Dat drukt er ons nog eens met onze neus op hoe belangrijk het is om gezien en aangeraakt te worden, zelf aan te raken, betekenisvolle relaties te hebben. En dat WhatsApp en Zoom maar magere substituten zijn daarvoor.”

“Voor een deel zijn de ogen opengegaan nu al hun vluchtroutes werden afgenomen: ze willen wél een lief. Maar tegelijk zien we een enorme paradox: het verlangen naar contact en verbinding is nog nooit zo hoog geweest, en toch heeft de motivatie om erin te investeren nog nooit zo laag gezeten. We merken bijvoorbeeld dat de drempel om in het echt af te spreken voor velen hoger ligt. Men heeft de neiging zich terug te trekken, in de comfortzone. Chatten achter de pc, tot daar aan toe, maar afspreken is moeilijk. Ik begrijp dat: dat is je veilige cocon, weg van de boze buitenwereld. Er is een vorm van sociaal ongemak ontstaan, angst voor die ander. Niet abnormaal, we leven al meer dan een jaar in een onveilig gevoelsklimaat, en we kunnen met die stress amper weg. Er is dus veel verlangen, maar ook veel angst. We hebben moeite om de afstand naar de ander te overbruggen. Zelfs letterlijk: volgens onderzoek van datingapp Bumble hebben de mensen postpandemie de neiging om meer ‘dichtbij te daten’: dat is letterlijk die inspanning niet willen doen. In die zin ben ik blij dat de terrassen weer open mogen: we kunnen weer mensen kijken, ontmoeten, ons weer mens onder de mensen voelen, en zo het ongemak naar anderen toe doorbreken.”

Wat zie jij, los van die pandemie, als de grote uitdaging voor wie single is? 

“Velen vertrekken vanuit hun ideale wensenlijstje. Hij moet zo groot zijn, dat diploma hebben, zij moet slank zijn of bruin haar hebben, hij mag geen kinderen hebben, hij moet ook willen reizen … Alsof de ideale relatie volgt als je maar genoeg gelijkenissen vertoont. Dat is een stuk in navolging van wat in programma’s als Blind getrouwd gepromoot wordt, en waar ik het moeilijk mee heb. Natuurlijk helpt het om op een aantal vlakken dezelfde visie te hebben, maar de kern van een goede relatie is dat nooit. Een conflict komt niet voort uit een teveel aan verschil, wel uit een tekort aan verbondenheid. Als je kijkt naar het koppel waar het wel gelukt is, Merijn en Candice, zie je perfect waar het over gaat: twee mensen die zich openstellen voor elkaar en een emotionele match hebben. Is dat er niet, mag je daar nog zo aan werken, dan komt dat niet tot stand. Integendeel, het leidt tot frustratie.”

Zijn we dan te veeleisend? 

“Je mag veeleisend zijn, ik denk dat het erom gaat anderseisend te zijn, je focus te verschuiven. Laat dat verlanglijstje en verwachtingen los en verbreed je ideale scenario. Benader de liefde niet, heel berekend, vanuit je hoofd, maar ga ervaren, ontmoeten, toelaten. Laat de controle los. Als puntje bij paaltje komt, spelen die criteria eigenlijk helemaal niet zo’n grote rol, en gaat het bijna altijd over angst. Angst dat we in iets gaan investeren dat toch niet lukt en waar we gekwetst uitkomen.”

Ervaren, ontmoeten, toelaten, dat is het illustere “Sta jij wel open voor een relatie?” Ik vind dat een moeilijk concept. 

“De onbevreesde overgave, inderdaad. Probeer als je afspreekt met iemand dat met een heel open houding te doen: Mijn enige ambitie is dat dit een tof gesprek wordt en dat ik jou leer kennen. Ik ga niet in mijn hoofd zitten, ik laat je gewoon bij mij binnenkomen. Dat is ook een wederkerig proces: als de ander dat voelt, gaat de poort bij hem of haar ook open en is er sowieso meer afstemming tussen jullie beiden.” 

Dat is toch een houding die voor veel mensen, single of niet, niet zo makkelijk is? 

“Nee, maar je kan dat trainen in makkelijkere contexten, in vriendschappen of met vreemden. Dat gaat erover dat als jij bij de bakker buitenkomt, hij het leuk vindt dat je geweest bent. Dat als je een vrouw met kind passeert, jij een grapje maakt met het kind. Dat gaat eigenlijk over alsmaar weer afstemmen op anderen en steeds kleine contacten leggen. Mensen zien, en gezien worden. Dat klinkt misschien vermoeiend, maar dat is het niet. Uit hersenonderzoek blijkt dat we daar een heel goed gevoel van krijgen, dat het goed is voor onze immuniteit en mentale gezondheid. Dat toont maar weer hoe zeer wij geprogrammeerd zijn op connectie. Als je daar een basishouding van maakt, vol levensenergie openstaan voor anderen, zal je dat ook kunnen op het moment dat het ertoe doet, met iemand waarmee je het op liefdesvlak ook ziet zitten.”

Dat is dus de gouden tip om te daten? 

“Eigenlijk wel. In de kern wil iedereen, man of vrouw, hetzelfde: het gevoel zichzelf te mogen zijn, veilig te zijn, geaccepteerd en gewaardeerd te worden, toegelaten te worden. En ja, dat is een risico, iemand zo toelaten, want dat betekent ook dat het, ondanks je inspanningen, toch niets kan worden.”

Maar dat hoeft geen drama te zijn, zeg jij. 

“Weten dat je iemand graag kan hebben, dat er potentieel was, maar dat jullie het toch niet uitgewerkt krijgen … Tja, dat doet even pijn en je had het wellicht anders gehoopt, maar je kan daar op een volwassen manier afscheid van nemen. Het hoort erbij, en ook daar word je krachtiger van, leer je uit. Er is niet zoiets als lukken en mislukken, het gaat altijd weer om proberen.”

Bedoel je daarmee dat we maar moeten blijven swipen op Tinder? 

“Nee, ik bedoel niet het zeer consumerende dat we er vandaag soms van maken: blijven swipen op zoek naar de next one. Dat werkt niet, weten we uit consumentenonderzoek. Als je maar uit drie jeansbroeken kan kiezen, ga je met één naar huis en ben je tevreden. Kan je kiezen uit honderd broeken, en pas je er vijfentwintig, dan blijf je zitten met het gevoel dat tussen die vijfenzeventig andere een betere fit zat. En dat heeft invloed op hoe tevreden je bent met je keuze. Dat is de grote valstrik van datingapps. Ze geven ook het valse gevoel dat de vijver oneindig groot is: dat is hij niet. Je ziet ook echt singles die een soort datingburn-out hebben: het eindeloze swipen, matchen, praten, daten, weer niet de juiste, zuigt hen leeg in plaats van dat het energie geeft.” 

Wat is hier dan de truc? 

“Beperk je contacten. Kies voor een aantal kwalitatieve contacten na elkaar in plaats van veel contacten op hetzelfde moment. Wees bereid om van in het begin exclusief wat tijd en aandacht aan iemand te besteden, zonder met tien andere mensen te praten. Heb je een leuk online contact? Spreek dan snel af om elkaar in het echt te ervaren en zet er niet te veel druk op dat dit hem of haar moet zijn. Anders rijg je de teleurstellingen aan elkaar.”

Zou iedereen eens een periode single moeten zijn? 

“Moeten niet, maar ik wens het iedereen wel toe! Om andere betekenisvolle vriendschappen en relaties uit te bouwen. Om tot rust te komen bij jezelf. Om te genieten van een dag alleen-zijn, en daarbij mag je het gevoel hebben dat het nóg leuker zou zijn om het te delen met iemand, maar goed gezelschap zijn voor jezelf is belangrijk, want het is het enige wat je altijd zal hebben. Je zal jezelf sowieso beter leren kennen. Het grote voordeel is dat je dat kan doen zonder met iemand rekening te moeten houden, en nee, dat is niet egoïstisch. Het gaat ook over zelfzorg. Zelfliefde. En dan heb ik het niet over een bad pakken met een bruisbal. (lacht) Wel jezelf diepgaand leren kennen, weten wat jou voedt. Zo dicht bij jezelf komen, dat je weet hoe jij door het leven wilt gaan zodat aan jouw behoeftes voldaan wordt. Dat is de uitdaging van het zalig single zijn, denk ik. En dan heb je zo’n stabiele basis in jezelf dat je ook veel rijker en liefdevoller in andere relaties kunt functioneren.”