De relaties van 'iconische koppels' ontleed

Frank en Simonneke uit ‘Thuis’: een bijna volgroeid koppel

“Die hebben geen relatietherapie nodig”

Hét oerkoppel uit soapland: de potige Frank en het emotionele Simonneke, al 28 jaar een team in Thuis. Ze ploeterden zich doorheen dubbelgangers, een zoon die een dochter werd, een afgebrand huis, onheil en miserie. Tussendoor bedriegen ze mekaar chronisch, en tóch zijn ze vandaag nog steeds “suske” en “baby”.

“Het meest mature koppel uit de hoop, denk ik”, zegt seksuoloog-relatietherapeut Rika Ponnet. “Die hebben geen relatietherapie nodig, wat mij betreft. Pas op: fictiekoppels bevestigen vooral relatieclichés, dus ik benader dit met veel humor. Maar Frank en Simonne zijn er door elke fase heen in geslaagd om te communiceren, te groeien, kwetsuren achter zich te laten. Denk jij dat er nooit iemand passeert die interessanter is dan je partner, als je zo lang samen bent? Minstens de helft van de koppels maakt dat mee. Maar zij zitten de shit uit. Eigenlijk beginnen ze altijd opnieuw. Meer is het niet.”

Collega Vanessa Muyldermans beaamt. “Absoluut chic als mensen mekaar blijven vinden. Minder top: mekaar blijven kwetsen. En dat is voor hen helaas een gewoonte geworden, gezien ze de grootste scheefschaatsers van gans Vlaanderen zijn.” Slippertjes: het blijft de belangrijkste actie-reactie tussen de twee, hun manier om hun gevoelens in het gezicht van de ander te kletsen. “En ze zijn mekaar waard, hoor. Frank is niet ‘schuldiger’ dan Simonneke. Zij bedriegt weliswaar stiller, verstopter, vanuit meer onschuld en naïviteit, maar het zal hem evenveel pijn doen. Dat patroon zouden ze toch eens moeten doorbreken. Door anders te leren omgaan met hun eigen emoties en op een betere manier te communiceren. Dan zijn die zotte sprongen niet meer nodig.”

Bridget en Mark/Daniel ui ‘Bridget Jones’: Freudiaans vervloekt

“Haar lage verwachtingen passen bij iemand met een laag zelfbeeld. ”

Bridget Jones – dertiger, roker, kuist ganser flessen wijn uit op haar eentje – wil maar één ding in haar drie films: een heerlijke vent. Ze struikelt van haar playboy-baas Daniel naar de stoïcijnse jurist Mark, en terug, en weer. “Bridget kiest elke keer voor een onbereikbare man”, zegt klinisch psychologe Elien Tubbax. “Want Daniel wil zich niet binden aan één vrouw, en Mark is heel afstandelijk naar haar. Alleen: ze pikt dat, want ze verwacht niet veel. Haar lage verwachtingen passen bij iemand met een laag zelfbeeld. ”

Niet onlogisch: Bridget leerde hoe de liefde werkt van haar ouders. Met een weinig empathische mama, inclusief het motto “zie dat je sexy bent voor een man”, en een weinig assertieve papa, die alles van zijn vrouw incasseert en zich afhankelijk opstelt. Freud – “We zoeken een partner die lijkt op onze ouders” – zou het een prachtcase vinden. “Je neemt die beelden mee, hé, over wat je mag verwachten van een partner. Eigenlijk is Bridget onveilig gehecht, net als Mark en – ruim geschat – 40 procent van de samenleving. En zij vinden mekaar vaak. Bridget haar gedrag vertoont veel kenmerken van een angstig-vermijdende hechtingsstijl, terwijl Mark enkel vermijdend lijkt te zijn.”

Haar devies: individuele therapie voor Bridget, om haar zelfbeeld op te krikken. “En tussen Mark en Bridget is er hoop, denk ik. Zolang er wat meer communicatie komt, en het besef dat ze uit heel andere werelden komen.”

Vivian en Edward uit ‘Pretty woman’: narcistische dynamiek

“Helaas: je verandert mensen niet. Mensen moeten zichzelf redden”

Jonge prostituee wordt ingehuurd door rijke businessman, ze worden verliefd, hij gaat haar via de brandtrap uit haar miniflat trekken – ondanks zijn hoogtevrees –, om samen een luilekkerleven te beginnen. Hopla: het sprookje van Pretty woman in één zin, met een prinses in overknee laarzen. “Je redt nooit iemand. Bestaat niet.” Rika Ponnet is onverbiddelijk. “Zij is jong, mooi, arm, en hij is een stuk ouder, machtig, rijk, dat klopt. Maar in essentie zijn ze niet zo anders, hoor. Ze willen allebei de ander redden. Hij redt haar zogezegd uit de prostitutie, zij redt hem door hem graag te zien en van de kille zakenman een warme prins te maken. Helaas: je verandert mensen niet. Mensen moeten altijd zichzelf redden.”

Hun relatiedynamiek is dan ook vrij narcistisch, zegt ze. “Ze willen die speciale, unieke persoon zijn, met dat reddersprofiel. In plaats van ervan uit te gaan dat iemand hen gaat kiezen gewoon voor wie ze zijn, als mens. Pas op: er zijn nog altijd veel scenario’s mogelijk tussen hen. Alles hangt er vanaf hoe het zich verder ontplooit.”

Allie en Noah uit ‘The notebook’: een en al problematisch gedrag

“In het echte leven zou je een contactverbod vragen”

Een van de meest stroperige, verheerlijkte vrijages uit Hollywood. De liefde zoals we ze altijd op ons bord willen: verliefd worden als tieners, elkaar kwijtraken onderweg, maar uiteindelijk samen sterven in het rusthuis. Toch? Helaas. Schrijnwerker Noah en rijkeluisdochter Allie beleven een rampzalig disfunctionele affaire.

“Hoe start hun eerste date? Met Noah die in het reuzenrad dreigt: Ik ga mezelf pijn doen als jij niet met mij uitgaat”, zegt Tubbax. “Allesbehalve romantisch. Ik denk dat de meeste mensen hier gillend van zouden weglopen.” Allie smaakt zijn drama dan weer wel: ze worden passionele zomerliefjes. Om vervolgens uit elkaar geforceerd te worden door haar ouders. “Daarna schrijft hij haar een jaar lang elke dag een brief. Het equivalent van élke dag een heel lang Whatsapp-bericht krijgen, hé: je zou een contactverbod vragen. En hij bouwt intussen haar droomhuis, mocht ze ooit terugkomen. Redelijk stalkerig-obsessief.”

Grote romantische gebaren terwijl ze elkaar eigenlijk amper kennen: vandaag zou Noah in de tabloids afgemaakt worden voor ‘love bombing’. “Niet gezond.” Is Allie trouwens wel oprecht met hem? “Noah belichaamt het rebelse leven buiten de lijntjes, álles wat haar controlerende, rijke ouders niet willen. Is ze verliefd op Noah, of op het idee van Noah?”

Christian en Anastasia uit ‘Fifty shades of Grey’: gevaarlijk spelen met consensus

“Ze gaat zichzelf kwijtspelen, door die zeer controlerende relatie”

Geen verhaal over zalige zoete liefde, maar over rauwe ruwe seks. Literatuurstudent Anastasia interviewt multimiljonair Christian, hij raakt geïntrigeerd door haar, en ze starten een verregaande bdsm-relatie: hij dominant, zij submissief. “Zo extreem dat hij bepaalt wat ze nog mag eten”, zegt Tubbax. “Hij koopt zelfs het bedrijf waar ze werkt. Christian is zo controlerend, bovenop een duidelijk gebrek aan empathie, dat hij neigt naar een antisociale persoonlijkheidsstoornis.”

Conclusie: dit is geen bdsm meer. Dit is destructief. “Als dit werkelijk ging over twee partners die met instemming bdsm beleven, dan is dat een rol binnen afgelijnde afspraken, met veel respect”, zegt Muyldermans. “Dit is hier niet zo. Plus: wat is consensus? We moeten eerlijk zijn, Anastasia krijgt een zorgeloos leven voorgeschoteld, je zou voor minder denken: Ik laat een aantal dingen toe, verstand op nul en gaan. Wanneer geef je toestemming, wanneer word je een stukje gemanipuleerd? Een gevaarlijk, moeilijk spelletje.”

Met verregaande gevolgen. “Op deze manier heeft ze na een tijd totaal geen eigen identiteit meer”, zegt Tubbax. “Ze gaat zichzelf kwijtspelen, door die zeer controlerende relatie.” Terwijl controle een illusie is, zegt Ponnet. “Je kán de andere niet controleren. Je moet durven te leven, met overgave.”

Jack en Rose uit ‘Titanic’: echte liefde of traumagerelateerde chemie?

“Misschien is zij vooral verliefd op uitweg uit haar leven vol verplichtingen”

Spoiler alert: de Titanic zinkt, in de gelijknamige blockbuster. Rose – rijk, verloofd, eerste klasse – en Jack – arm, vogelvrij, derde klasse – zaten erop, hadden seks in een auto in het bagageruim, zouden er in New York samen vandoor gaan. Tot ze op een ijsberg knallen: Jack vriest dood terwijl hij haar de laatste drijvende deur in de oceaan gunt.

“Even wat perspectief: hun relatie duurde maar twee dagen, en Rose was 17”, zegt therapeut Charlotte Van Moerbeke. “Haar verloving was al geregeld door haar moeder. En dan duikt Jack op, als de verboden vrucht. Misschien is ze vooral verliefd op uitweg uit haar leven vol verplichtingen?”

Of helemaal níét verliefd. “Heftige dingen samen meemaken, positief en negatief, werkt enorm verbindend”, zegt Muyldermans. “Zeker als je afgesloten zit van de rest van de wereld en kort op mekaar, zoals hier op een boot.” Traumagerelateerde chemie dus: Jack is diegene die Rose terugtrekt, als ze overboord wil springen, weg van haar explosieve verloofde. En daarna is hij diegene die voor haar sterft. “Goh, er was genoeg ruimte op die deur voor twee, hé”, zegt Van Moerbeke. “Ik vraag mij toch af waarom ze niet gewisseld hebben. Was ze ergens bang om hem mee te nemen naar haar echte leven?” Muyldermans: “Jack was immers een roekeloze durfal. Charmant, maar niet simpel om mee te leven. Voor hetzelfde geld vergokt hij hun huis ooit?”

Sowieso: het blijft ronduit onverstandig, zegt Ponnet, om te sterven voor je ‘onvoorwaardelijke liefde’. “Geen enkele liefde is echt onvoorwaardelijk, behalve tussen ouder en kind.”

Sandy en Danny uit ‘Grease’: allebei apart naar de therapie

“Zij verandert zich helemaal voor hem, en dán pas ziet hij haar staan. Verschrikkelijke boodschap”

In de 1978-romcom verhuist de ongekreukte Sandy na een vakantiefling met coolio Danny per toeval naar zijn thuisstad, zijn middelbare school. Als ze hem daar op de schoolparking plots tegen het lijf loopt, vernedert hij haar samen met z’n maten. “Danny heeft een plek en reputatie in te nemen op school, die van de stoere leider”, zegt Muyldermans. “Een seutig lief als Sandy past daar niet bij. Dus lacht hij haar mee uit, ook al wil hij eigenlijk niet. Dat is wat peer pressure kan doen: mensen durven niet altijd te kiezen wie ze willen.”

Toch blijven ze rond elkaar walsen, wat leidt tot een paar dates – niet altijd met evenveel succes. Maar op het einde komt dan toch de grote liefdesverklaring. Sandy ruilt haar brave plooirok voor een leren legging, een sigaret en hakken, en bingo: Danny valt in zwijm voor haar nieuwe versie. “Ineens is ze een vamp”, zegt Muyldermans. “Als dit effectief is wie ze wíl zijn, en dit is de grote ontluiking: fijn. Maar ik heb er toch mijn vragen bij.”

Van Moerbeke: “Het einde maakt mij eigenlijk boos. Sandy verandert zich helemaal voor Danny, en dán pas ziet hij haar staan. En ze rijden samen weg. Verschrikkelijke boodschap. Ge moet uzelf opgeven om geliefd te worden. Terwijl hij duidelijk moeilijk iemand kan toelaten: ik betwijfel of het had gewerkt tussen hen.”

Een schoolvoorbeeld van ‘eerst jezelf graag moeten zien’, los van het oordeel van een vlam of een vriendengroep. “Compromissen zijn altijd nodig in een relatie, en interesse tonen is super”, zegt Muyldermans. “Maar er is een grens. Je moet de ander niet gaan zíjn.”

Baby en Johnny uit ‘Dirty dancing’: het grote werk begint pas ná die dans

“Johnny is een binnenfretter, met veel onverwerkte trauma’s”

Een frivole dansfilm: Frances – ‘Baby’ voor de vrienden – wordt verliefd op haar danspartner Johnny, die ze leert kennen wanneer ze met haar ouders in een vakantiepark verblijft. Ze beginnen stiekem een romance. Zodra de organisatie lucht krijgt van zijn getango met een gast, vliegt Johnny buiten – maar op het einde keert hij terug, om publiekelijk zijn liefde te verklaren aan Baby. “Johnny is de typische bad boy van wie niemand veel verwacht in het leven”, zegt Muyldermans. “En dan is daar plots die brave, naïeve Baby, die gelooft in de goedheid van de mens, en die al zijn kwaliteiten ziet: een loyale vriend, die voor zijn vaste danspartner zorgt als ze een abortus ondergaat, die haar draagt en beschermt. Een heel andere benadering dan hij gewend is. Wat hem dan weer sterkt om zelf in zijn goeie kenmerken te geloven.”

Gevolg: de grote kentering op het einde, waarbij hij zich kwetsbaar opstelt en aan iedereen zijn liefde voor Baby toont. “Maar ik ben toch benieuwd hoe het tussen hen zou verdergaan. Johnny is een binnenfretter, met veel onverwerkte trauma’s. Slaagt hij erin die blokkade te doorbreken en zijn gevoelens voortaan met Baby te delen? Zo’n nieuwe gewoonte aanleren: een uitdaging.”

Romeo en Julia uit ‘Romeo+Juliet’: niets heldhaftigs aan haastig voor de liefde kiezen

“Voor elkaar kiezen en daardoor breken met je familie: nooit zo’n goed idee”

Even wat nuance: eigenlijk gaat deze tragedie over kinderen. Shakespeare zijn Romeo was 16, Julia zelfs amper 13. Niet te veralgemenen dus naar standaard psychologie. Maar waren het volwassenen geweest? “Voor elkaar kiezen en daardoor breken met je familie: nooit zo’n heel goed idee, hoor”, zegt Ponnet. “Een koppel wordt gedragen vanuit zijn omgeving. Volledig geïsoleerd de liefde waarmaken, dat is een enorme opdracht. Een immense verlieservaring ook, waar de partner vaak voor moet compenseren.”

Daarbij komt de beslissing om te sterven voor mekaar: holderdebolder gemaakt. Jeugdige passie, omgeslagen in geweld. “In crisis kan je geen belangrijke beslissingen maken”, zegt Muyldermans. “Hoge emoties zijn geen goeie raadgever. Wat ik het meest doe met koppels in therapie: vertragen. Rust, tijd. In een vingerknip voor de liefde kiezen, zo ondoordacht: niets heldhaftigs aan.”