"Ik ga ervan uit dat veel relaties zullen sneuvelen"

Dat ze cliënten via Skype zou ‘zien’, neen, dat had ze nooit gedacht. Maar nood breekt wet. “Mensen zitten op elkaars lip. Niemand kan weg. Veel koppels waar het al niet goed ging, krijgen het extra moeilijk. Maar ook veel singles zitten op hun tandvlees. Zij missen hun vrienden, hun belangrijkste bron van verbondenheid. Ik denk zelfs dat singles in de lockdown het meeste hebben afgezien. Niemand meer kunnen aanraken, dat heeft impact. We hebben in het relatiebureau ook veel nieuwe aanmeldingen gekregen. Eerst verbaasde mij dat. ‘Ze melden zich aan als ze niet kunnen daten.’ Maar die mensen willen het gevoel hebben dat ze hun lot in handen nemen. ‘Ik ben ermee bezig en als we weer buiten kunnen, ben ik er klaar voor.’ Ik probeer die positiviteit ook aan te wakkeren. ‘Komaan, volhouden, binnenkort kun je afspreken.’ Ik ervaar veel dankbaarheid. Er is veel nood aan er op professionele manier met iemand over praten.

Heb je ook mensen online aan elkaar voorgesteld?

“Ja. Niet iedereen staat ervoor open, maar er zijn via Skype en mail nieuwe contacten gelegd. Ik heb een professor literatuur die naar verschillende vrouwen lange brieven heeft geschreven. Slow dating is helemaal in. (lacht) Je ziet ook dat singles anders omgaan met elkaar. Dat ze meer kijken naar wat er wel dan wat er niet is. Mensen die ze anders op basis van de foto misschien hadden afgewezen, krijgen nu toch een kans. ‘Dat is fijn, elkaar regelmatig schrijven.’ Ik vind het straf om te zien hoe, ondanks de beperkingen, de behoefte aan contact toch een uitweg zoekt.”

Naast de zoekende singles krijg je ook de wanhopige koppels op je Skype-scherm. Want corona doet zaken aan de oppervlakte komen die lang onder de mat gemoffeld zaten?

“Ja. Veel mensen hebben in de loop der jaren goede copingstrategieën ontwikkeld om de lastige thuissituatie uit de weg te gaan: hard werken, veel afspreken met vrienden, intensief sporten. Die vluchtwegen zijn nu afgesloten, waardoor de druk gigantisch toeneemt. Vergelijk het met een snelkookpan: de pot gaat dicht, de stoom kan niet meer weg en het is wachten tot de boel ontploft. Wat nog sneller gebeurt omdat de al wankele evenwichten nu helemaal verstoord zijn en omdat door de nieuwe situatie – thuiswerk en kinderen thuis – de machtsverhoudingen opnieuw bepaald moeten worden. In gezinnen zonder problemen is dat al een enorme uitdaging, laat staan in situaties waar de verhoudingen onder druk staan. En er is nog iets wat ik de laatste week pas heb beseft: om onze meest intieme relaties – waartoe we nu veroordeeld zijn – gezond te houden, hebben we andere sociale relaties nodig. Iedereen moet kunnen ventileren. Anders neemt de spanning toe en worden mensen ongelukkig. Je ziet dat ook bij kinderen, die vaak een soort van lethargie ontwikkelen omdat ze leeftijdsgenoten missen. Zelf merk ik dat een onnozel babbeltje bij de bakker mij al deugd doet. Niet omdat ik eenzaam zou zijn, maar omdat het oplucht als iemand je even aankijkt en iets vriendelijks zegt.”

En met een Zoom-aperitief lossen we dat niet op?

“Neen, bij online gesprekken gaat een stuk sensitiviteit verloren. Het is niet genoeg om iemand te zien, je wilt die persoon met heel je lichaam ervaren. Ook social distance geeft frustraties. Op anderhalve meter moeten blijven van de vriendin die je in normale omstandigheden altijd knuffelt, dat geeft een ‘onvoldaan’ contact. Iemand dichtbij laten komen, is ook zeggen: jij bent voor mij belangrijk. En omgekeerd. Op anderhalve meter sta je even ver als met elke onbekende in de supermarkt.”

Wat kun je doen als de spanning met je partner oploopt?

“Praten en afspraken maken, het is de enige manier. En als dat niet lukt, weet je hoe je relatie ervoor staat. Als je merkt dat je geen compromis kunt vinden over de taakverdeling en de werkuren in deze nieuwe omstandigheden, ben je wellicht ook op andere vlakken de aanpassende figuur. Corona heeft ons leven misschien radicaal op zijn kop gezet, maar het is ook een lens waardoor we glashelder de dynamieken in onze relaties kunnen zien. Het ware DNA van je relatie wordt blootgelegd.”

En na de lockdown kunnen we dan kiezen: ongelukkig blijven of een eind maken aan de relatie?

“Of het accepteren. Mijn boodschap is niet: ga weg, maar: zo zit jouw relatie in elkaar. In welke mate jij dat kunt aanvaarden, moet je zelf bepalen. Ik ga ervan uit dat postcorona veel relaties zullen sneuvelen. Maar wat nu gebeurt, kan ook de basis zijn om met kleine stapjes dingen te veranderen. Dus ik denk ook dat veel koppels in therapie zullen gaan. Overigens brengt corona ook positieve zaken aan het licht. Misschien is het een verademing om te voelen hoeveel rust er in huis is, nu je bemoeizieke schoonmoeder er niet om de haverklap staat.”

Zijn er ook koppels die beter uit deze crisis zullen komen?

“Daar ben ik zeker van. De lockdown is een proces geweest. De eerste weken zijn we massaal in overdrive gegaan: we gingen hamsteren, whatsappten ons te pletter en vaak was er ook een soort van paniek. ‘24/7 met mijne vent? Dat kan ik niet aan.’ Maar dan bleek dat mensen vaak een soort modus vivendi vonden. Ik noem het wel eens ‘opnieuw blind getrouwd’: we zien het niet zitten, maar we hebben geen keus en we zullen het toch nog even moeten uitzingen samen. Dan zie je dat partners afspraken maken en het eigenlijk soms wel lukt. Vergeet niet: je samen ergens doorheen slaan is een zeer versterkende ervaring. Er zijn zoveel boeken en programma’s over hoe je moet leven dat veel mensen zichzelf als incompetent ervaren. Maar op corona had niemand een antwoord, ook niet de experts. Als je door terug te vallen op je eigen competenties tot een systeem komt dat werkt, is dat een grote opsteker. Ja, de kinderen breken soms het kot af, maar ik kan dat oplossen. Of: ik laat je met rust, ga maar een half uur douchen en we koken om de beurt. We zien dat ook in therapie: samen tot oplossingen komen geeft een enorm gevoel van competentie. Allemaal goed, samen leuke dingen doen, maar de meest versterkende ervaringen zijn de crisissen die je samen overwint. En als je merkt dat je dat hele ophokverhaal nog redelijk goed doorkomt samen, geef je je relatie misschien een nieuwe kans. Nu schoonmoeder zich niet meer moeit …” (lacht)

Voorwaarde is wel dat je elkaar nog graag ziet.

“Ja. Om op Blind getrouwd terug te komen: het is niet door twee mensen drie maanden op te sluiten en tienduizend oefeningen te laten doen, dat je liefde krijgt. Er moet een basisconnectie zijn. Ook als het al slecht gaat.”

Heb jij het gevoel dat er veel ruzie wordt gemaakt rond het naleven van de maatregelen?

“Ja. Omdat dat met angst te maken heeft. En mensen zijn heel verschillend in hoe ze omgaan met angst. Ik ben zelf niet zo angstig van aard. Ik houd mij aan de regels, uit burgerzin en solidariteit, maar ik denk er geen seconde aan dat ik corona kan krijgen. Andere mensen durven hun huis niet uit. Als in een koppel de ene gaat aperitieven bij de buren en de andere alle contacten afhoudt, heb je een probleem. Maar dan is het een kwestie van te proberen die verschillen te begrijpen vanuit het emotioneel functioneren van de ander. Zie je de reactie van de ander als een afwijzing van je eigen gedrag, dan krijg je een conflict. Maar zie je elkaar als aanvullend, dan is het een ander verhaal. Misschien kun je zeggen: ‘Dat deed mij deugd, even bij de buurman gaan, maar ik weet dat je gelijk hebt: strikt genomen is het niet volgens de regels, dus ik moet dat ook niet met de hele straat gaan doen.’ Uiteindelijk heb je hetzelfde doel voor ogen: je streeft naar een vorm van gezamenlijk welzijn. Probeer ook te beseffen dat al die verschillen een meerwaarde zijn. Dat geldt ook voor de hele maatschappij. Als we alleen naar de virologen zouden luisteren, bleven we nog superlang in lockdown. Er gaan nu ook stemmen op die zeggen: de lockdown eist zijn tol, we moeten als maatschappij ook opnieuw durven te beginnen. Dat zijn de krachten die ook binnen koppels spelen.”

Een van je stokpaardjes de voorbije weken was de eenzijdige blik van het beleid op relaties. Je hebt het opgenomen voor mensen met een latrelatie.

“Ja. Ik vind het schrijnend dat in hoofden van veel beleidsmakers het kerngezin in een mooi huis met tuin en een hond precies nog altijd de enige realiteit is. Pieter De Crem, een vooraanstaand minister, vond het nodig om te zeggen: ‘Als je een lief op afstand hebt, schrijf dan misschien eens een brief.’ Volwassenen met een latrelatie werden gelijkgesteld aan pubers die net een nieuw liefje hebben. Alsof dat geen duurzame relatie kan zijn. Ik denk niet dat hij het deed om te schofferen, maar dat de politiek soms maar zo slecht begrijpt hoe de wereld eruitziet, dat vind ik verbijsterend. Hetzelfde met het voorstel om in eigen huis in quarantaine te gaan als een van de partners ziek is. ‘Gebruik een andere badkamer.’ Ja, want iedereen heeft twee badkamers. Dat staat zo ver van de sociale realiteit … Ik wil daartegen reageren. En ik heb vaak gehoord: ik ben blij dat je het opneemt voor de singles, of voor mensen met een latrelatie. Stel je voor: mensen die tien jaar samen zijn namen hun fotoalbums mee in de auto om te bewijzen dat ze geen profiteurs of flierefluiters zijn. Je kunt zeggen: het medische is belangrijker. En natuurlijk is dat zo. Van bevriende dokters heb ik gehoord dat de lockdown geen drie dagen later had moeten komen of we hadden een heel ander scenario gehad. Maar het bewustzijn rond hoe mensen vandaag leven en hoe relaties eruitzien, dat mag stilaan evolueren.”

Je wijst ook op de positieve effecten van de lockdown. We komen dichter bij onszelf.

“Dat zal iedereen wel gevoeld hebben, zeker? De rust die in de eerste weken neerdaalde over Gent, vond ik zelfs confronterend. Het deed me beseffen wat we allemaal wel weten, maar veel te weinig voelen: dat we op veel vlakken slecht bezig zijn. De mens heeft drie basale behoeftes: eten, rust en seks of intimiteit. Er werd lacherig gedaan toen we massaal cake gingen bakken, maar dat we nu naar troostend en goed eten grijpen, is een heel normale reactie. Dat gaat over warmte creëren om die basale behoeftes ingevuld te krijgen. In ‘normale’ tijden hebben we daar allerlei valse strategieën voor: hard werken, veel kopen, een kaart ophangen en zo veel mogelijk landen van de wereld afstrepen. Allemaal dingen die we doen om een leegte op te vullen omdat we zo van onszelf vervreemd zijn. De voorbije weken zijn we massaal naar de essentie teruggekeerd. Goed eten. Niet gewekt worden door de wekker maar je eigen ritme kunnen respecteren. Je bewust zijn van het belang van aanraking. Plots ging het niet meer over shoppen, reizen en je kapot werken, het ging alleen nog daarover.”

Leren we daar iets uit?

“Ik denk dat het veel mensen deugd heeft gedaan en ik hoop dat er veel zal blijven hangen. Maar ik vrees dat het niet meer dan een rimpeling zal zijn. Zoals koppels die een lange reis hebben gemaakt vol goede voornemens thuiskomen, maar snel in oude patronen hervallen, zo zal het vermoedelijk ook de meesten van ons vergaan. Er zullen uitzonderingen zijn, maar voor grote structurele veranderingen is een veel langere periode nodig.”

Maar op koppels zou het wel effect kunnen hebben?

“Ja. In welke zin dan ook. Ik denk dat corona op zijn minst een schitterend sociaal experiment zal zijn geweest dat niemand ooit had kunnen opzetten. Het is bijna het format van een tv-programma: veroordeel koppels en gezinnen eens een aantal weken tot elkaar. Het blijft afwachten wat precies de gevolgen zullen zijn, maar ik denk dat het voor psychologen en therapeuten intense tijden worden.”