Is emotioneel bedrog ook vreemdgaan?

De Belgisch-Amerikaanse relatiegoeroe Esther Perel schrijft in haar boek The State of Affairs dat emotioneel vreemdgaan de it-term is in het affairelexicon. Amerikaans onderzoek door de American Association for Marriage Therapy toont aan dat zo'n 45% van de mannen en 35% van de vrouwen toegeeft ooit een emotionele affaire te hebben gehad. Het aantal seksuele affaires zou zo'n 20% lager liggen. In diezelfde enquête gaf 88% van de vrouwen aan dat ze meer bezorgd waren dat hun partner emotioneel ontrouw zou zijn dan fysiek. Maar wat is nu een emotionele affaire? En wanneer overschrijd je de lijn van just friends naar iets wat niet meer zo onschuldig is? Relatiebemiddelaar en seksuologie Rika Ponnet schept klaarheid.

Waarom zijn emotionele affaires vandaag zo'n hot topic?

Rika Ponnet: 'Affaires, tweede of derde relaties, trouw en ontrouw zijn sowieso dé thema's als we het hebben over wat moeilijk gaat in relaties. Meer mensen dan vroeger krijgen ermee te maken omdat mannen en vrouwen vandaag meer dan ooit de mogelijkheid hebben om contact te leggen en te onderhouden. We werken en leven samen, ontspannen samen, maar vooral: alle sociale media maken het mogelijk om in contact te treden met vreemden, en dat contact gaande te houden. De gelegenheid maakt de dief. Daarnaast speelt ook een veranderde moraal. Doen wat juist is, was vroeger vooral: doen wat maatschappelijk van ons verwacht werd, wat als juist en eervol werd gezien. Vandaag is dat veel meer "doen wat mij als individu bevredigt". We zijn individualistischer dan ooit, vinden dat we het recht hebben ons eigen geluk na te jagen en onze behoeftes te bevredigen. Als we dat niet doen, voelen we ons niet voldaan.'

Onze emoties delen is ook erg belangrijk voor ons geworden...

'Waar vorige generaties vooral intieme contacten hadden binnen het grote gezin, misschien nog net met de buren, is dat bij ons veel uitgebreider. We hebben veel vrije tijd, we verplaatsen ons massaal, en ook op social media hebben we de hele tijd contact. Er ontstaat een soort verslaving naar "bezig zijn met de ander". In het begin van de lockdown zag je dan ook een soort paniek en verlatingsangst ontstaan. Iedereen sloeg als een gek hele dagen aan het sms'en, appen, facetimen, ... Dat toont hoe wij tegenwoordig kijken naar contacten: emotionele nabijheid, onszelf en onze emoties kunnen delen, en het liefst met zo veel mogelijk verbindingen, dat is enorm belangrijk voor ons.'

"Voor sommigen is flirten of porno kijken vreemdgaan, terwijl anderen dat niet zo ervaren. Net zo voor emotioneel vreemdgaan."

Gaat het aantal emotionele affaires dan in stijgende lijn? 

'Emotionele ontrouw is zeker toegenomen, vooral omdat het aanbod veel ruimer is en je online heel wat mogelijkheden hebt om snel een intense, diepe band op te bouwen. In onze moderne, romantische manier van kijken naar relaties is onze partner ook diegene die ons op elk vlak moet bevredigen. Emotioneel, psychologisch en seksueel. Diegene met wie we onze diepste verlangens en onzekerheden delen. Ervaren we dat soort verbondenheid in onze relatie niet of niet meer, dan gaan we daarbuiten op zoek naar een invulling daarvan of zijn we er ontvankelijker voor.'

Is emotioneel vreemdgaan 'echt' vreemdgaan? 

'Een sluitende definitie voor vreemdgaan is er niet, dat hangt altijd af van de afspraken die een koppel maakt. Voor sommigen is flirten of porno kijken, terwijl anderen dat helemaal zo niet ervaren. Dat geldt ook voor emotioneel vreemdgaan. Wat de een daarin als bedreigend ervaart, vindt de ander nog heel normaal gedrag. Misschien vindt hij het heel vervelend dat jij met een vriendin uitgebreid jullie seksleven bespreekt.'

Wanneer gaat het van just friends naar iets wat niet meer zo onschuldig is?

'Ik denk dat de lijn voornamelijk daar ligt waar mensen buiten hun relatie meer zichzelf zijn of meer van zichzelf delen, als ze troost en nabijheid zoeken of meer emotionele intimiteit ervaren met iemand buiten hun relatie. Als jij het moeilijk hebt, je gevoelens en ervaringen wil delen, bij wie doe je dat het makkelijkst? Ga je daarvoor in eerste instantie naar je partner? Hetzelfde geldt voor de successen, de blije momenten in je leven. Een goede check bij jezelf is dus de graad waarin je kwetsbaar toont aan iemand anders. Als je merkt dat je meer jezelf kan zijn bij iemand anders dan bij je partner, is dat zeker een rode vlag. Je zit natuurlijk niet meteen aan de grens van wat niet meer onschuldig is, maar ooit komt er wel een point of no return. Als je je relatie niet op het spel wil zetten, is het belangrijk je daarvan bewust te zijn.'

Waarom kan emotionele ontrouw potentieel zo schadelijk zijn voor je relatie?

'Naarmate je meer en vaker intieme dingen deelt met anderen en niet met je partner, tast dat de verbondenheid in je relatie aan. Het niet langer delen van je kwetsbaarheden, het niet langer delen of vieren van wat moeilijk gaat of fijn is, zorgt voor vervreemding. Het gevoel van "uit elkaar gegroeid te zijn". Telkens als je iets deelt met elkaar, is dat een minimoment van afstemming, van connectie, die de basisband in een relatie voedt. Gebeurt dat veel minder of niet meer, dan tast dat die basisverbondenheid aan.'

Waarom lijkt dit diepere wonden te slaan dan een slippertje, puur voor de seks? 

'Dat lijkt me logisch gezien wat ik net vertelde: zo je innerlijke leven blootleggen aan iemand anders kan als een ongelofelijk verraad voelen. Maar je kan het moeilijk vergelijken, het is niet meer of minder pijnlijk, het is van een andere orde. Ook seksuele ontrouw kan als heel bedreigend of pijnlijk worden ervaren, het hangt sterk samen met het belang dat zo'n thema heeft in je relatie. Het is natuurlijk een open deur intrappen als ik zeg dat een slippertje onder invloed van alcohol van een andere dimensie is dan een tweede relatie die al jaren loopt.'

Hoe confronteer je een partner met je gevoelens over een bepaalde vriendschap in zijn leven? Want hij of zij reageert allicht met: 'Wa doen toch niets verkeerd!' of 'Doe eens niet zo jaloers!'

'Of mensen bepaalde vriendschappen van hun partner als bedreigend ervaren, hangt uiteraard sterk samen met hoe ze zelf in elkaar zitten. Wie wat angstiger aangelegd is, zal zoiets sneller als bedreigend ervaren, en dus ook jaloers zijn. Vaak gaat het dan over iemand met een wat lager zelfbeeld, iemand die onzeker is over zijn of haar waarde als partner. In die zin is het altijd opnieuw een evenwichtsoefening die je als koppel doet. In een goede relatie houden mensen rekening met de gevoelens van hun partner, maar aanvaarden mensen ook dat hun partner buiten hen andere relaties heeft en daar ook al eens persoonlijke dingen deelt en dat dat gezond is. Het volledig opeisen van de ander werkt verstikkend en zorgt op termijn dat net dat gebeurt wat je zo vreest: je partner zoekt stiekem verlossing van die verstikking door contacten aan te gaan met anderen. Maar ook in die gevallen waarbij er sprake is van totale vrijheid kan een gevoel ontstaan dat het de ander niet kan schelen wat je doet, dat hij niet betrokken is, waardoor je grotere intimiteit zoekt bij iemand anders.'

Wat als je betrapt bent op wat 'ongepaste' berichten met een oude vriend. Wat doe je dan? 

'In het woord "betrapt" zit uiteraard al een gevoel van "ik deed iets verkeerd". Het gaat nooit over goed en slecht, het gaat altijd over: hoe komt het dat ik behoefte heb aan die contacten buiten mijn relatie? Doet dat afbreuk aan mijn relatie? Waarom reageert de ander daar boos of jaloers op? En zijn het dingen die in de basisrelatie niet aan bod komen? Sowieso denk ik dat het gezond is om de hechte vriendschappen die je hebt ook als dusdanig te delen met je partner, zonder dat je alles wat in die vriendschappen aan bod komt thuis moet delen. Niet alles moet worden besproken of gedeeld, maar alles zou idealiter besproken of gedeeld moeten kunnen worden.'

"Je innerlijke blootleggen aan iemand anders kan als een ongelofelijk verraad voelen."Wat als je jezelf erop betrapt dat het vriendelijke contact met je collega misschien wel iets dieper begint te snijden? 

'Dan stel je jezelf het best de vraag: wat maakt dat ik mijn diepste belevingen en behoeftes niet durf te tonen aan mijn partner? Voelt mijn relatie niet veilig aan? In welke mate kan ik mezelf zijn? Word ik geaccepteerd zoals ik ben? Accepteer en valideer ik de ander zoals hij of zij is? Waarom lukt dit wel met die andere persoon? Vaak gaat het erover dat de reactie die je krijgt van je partner als niet aangenaam of passend wordt ervaren. Soms delen mensen de moeilijke dingen niet meer omdat de ander het probleem groter maakt dan het is of juist kleiner, waardoor ze zich niet meer gehoord voelen.'

Kan je als koppel ook sterker uit zo'n situatie komen? 

'Is het duidelijk dat er iets schort aan de intimiteit binnen jullie relatie en is die intimiteit binnen jullie relatie er wel in andere relaties, dan kan je dit zien als een wake-upcall, een eyeopener richting de vraag wat maakt dat jullie relatie zo geëvolueerd is. Waarom delen jullie bepaalde dingen niet? Wat zou ervoor kunnen zorgen dat dat wel of vaker gebeurt? Wat zou ervoor kunnen zorgen dat een vriendschap als niet-zo-bedreigend wordt ervaren? 

Hoe kan je ervoor zorgen dat je niet in deze val trapt als koppel en toch nieuwe vriendschappen kan blijven aangaan? 

'Daar is geen remedie voor. Relaties buiten je relatie die zuiver emotioneel van aard zijn, vormen alleen een bedreiging als ze een vluchtroute zijn uit je basisrelatie. In alle andere gevallen kunnen ze een verrijking zijn. Het is een illusie te denken dat al je behoeftes door één persoon ingevuld kunnen worden. Het is gezond en goed om elkaar daarin voldoende ruimte te geven, en gunnen is dat belangrijk.' ​​​​​​​​​​​​​​