Kan deze relatie gered worden?

Rika Ponnet over het koppel waarvan de man niet kon kiezen tussen zijn vrouw of zijn minnares

"Zoals heel vaak was het ook deze keer de vrouw die de afspraak maakte. Marjan was eind veertig, haar man Eric tien jaar ouder. Hij wilde enkel mee in therapie als het bij mij was. Alsof ik magische capaciteiten zou hebben omdat ik als expert geregeld in de media kom. (lacht) De verhoudingen waren meteen duidelijk: Eric voerde het hoge woord. Als eigenaar van zijn eigen bouwbedrijf was hij directeur op kantoor en thuis. Hij had het recht om zich te gedragen in hun relatie zoals hij dat wilde. En dat betekende: hij mocht er affaires op nahouden. Marjan wist dat er andere vrouwen waren, en daar had ze nooit problemen van gemaakt. Zij bleef thuis voor de drie kinderen. Trouwen is houden, als vrouw doe je alles om je huwelijk te doen slagen. "Ik ben geen seut, wij hebben ook een heel intens seksleven. En bovendien: hij komt altijd weer terug naar huis." Maar acht maanden geleden veranderde alles toen er plots een jonge vrouw aanbelde. "Ze vertelde in tranen dat ze al een jaar een relatie had met Eric," zegt Marjan. "Ik heb haar binnen gevraagd voor koffie en gezegd dat ik haar verdriet begreep, maar dat ik nu eenmaal een gezin met kinderen had waar Eric altijd voor zou kiezen." Maar tot Marjans verbazing blijkt het deze keer niet zo te gaan. Eric is de voorbije maanden een paar keer ingetrokken bij zijn minnares, om een paar weken later weer thuis te staan. Hij wil zijn gezin niet in de steek laten. Marjan sterft vanbinnen en wil hier in de therapie duidelijkheid. Terwijl zij haar verhaal doet, zit Eric er schijnbaar onbewogen bij. Zijn minnares is labiel, nu breken met haar zou betekenen dat ze misschien wel domme dingen doet. "Ze heeft me nu nodig, maar je weet toch dat ik altijd terugkom?" Dit is niet het verhaal van de zelfingenomen narcistische man tegenover de brave vrouw, zoals dat misschien op het eerste gezicht lijkt. Marjan en Eric lijden allebei op hun manier en het is mijn taak om begrip te creëren. Tijdens onze eerste gesprekken merk ik dat ze allebei moeilijk bij hun diepere emoties geraken. Het vraagt tijd vooraleer ze inzien dat het draait om angst: hij heeft een dwangmatige nood aan bevestiging en succes en is bang voor de dag dat het applaus stopt. Zij past zich de hele tijd aan vanuit een diepe angst om verlaten te worden en haar maatschappelijke status kwijt te spelen. Mijn ambitie is nooit om een relatie koste wat kost te redden. Twintig jaar geleden was nog meer 'de mixer', vandaag heb ik die nood niet meer. Wij lossen niets op, wij maken enkel zelfinzicht aan beide kanten groter. Ik kan van Eric geen trouwe man maken, ook al is dat Marjans verlangen. Net zoals bij elke therapie heb ik bij Marjan en Eric een figuurlijke landkaart voor mij liggen. Ik sta open voor alle wegen die genomen zijn en zullen worden genomen. Maar de uiteindelijke bestemming kennen we niet, en dat is oké. Niet alles in het leven is voorspelbaar. Het gaat erom dat beide partijen inzien welke behoeftes er spelen bij zichzelf en bij de ander. Zo kun je als koppel evolueren naar een meer kwaliteitsvolle relatie met meer begrip en minder lijden. Na al die jaren als therapeut blijf ik het fascinerend vinden dat de scenario's oneindig lijken. Ook bij Eric en Marjan. Tijdens de therapie krijgt hij te horen dat zijn minnares zwanger is van hem. Hij kiest voor haar omdat ze dreigt met zelfdoding, maar blijft contact zoeken met Marjan, verscheurd ook omwille van de kinderen die niet bij hem willen komen logeren. Op een bepaald moment suggereert hij om op hetzelfde domein te gaan wonen, hij met zijn nieuwe partner en zij in het huis van voorheen, wat Marjan weigert. Uiteindelijk trekt zij de stekker eruit, al blijven ze beiden worstelen met hun verlies: hij van zijn veilige haven waarnaar hij toch telkens wil terugkeren, zij van haar perfecte plaatje als gezin en de maatschappelijke status van 'vrouw van de directeur'. Het is intussen zes jaar geleden dat ik Marjan en Eric zag, maar hun verhaal is me altijd bijgebleven. Ik krijg veel koppels over de vloer wegens overspel. Je kunt het zo klassiek niet bedenken: ze hebben op de fitness iemand leren kennen, of ze beginnen iets met de zwemcoach van de kinderen of de tennisleraar, ... Als het uitkomt, wordt de affaire stopgezet om het huwelijk te redden. Maar dan lopen ze vast op wrok en woede en komen ze hier in therapie. Het verhaal van Marjan en Eric is veel rijker en dieper. Er wordt vaak heel simplistisch geredeneerd: koppels zijn trouw of ze gaan uiteen. Maar er zijn massa's koppels waarbij ontrouw een lange tijd deel uitmaakt van hun leven. Eric lijkt geen respect te hebben voor Marjan, maar toch is zij de enige die hem echt kan geven wat hij nodig heeft. En ondanks de scheiding blijft er ook een sterke verbondenheid tussen hen. Er zijn veel koppels die scheiden, maar waarvan de man nog altijd de huissleutel heeft. Marjan gaf aan het einde van onze sessies aan dat ze werk wilde zoeken om zichzelf meer te ontplooien. Naarmate haar zelfwaarde groter wordt, zal ze zich beter kunnen losmaken van Eric. Ik zal een scheiding nooit minimaliseren, het is altijd een trauma. Je beslist nooit rationeel op een bepaald moment besef je dat je niet verder kunt. Maar er is wel een leven na. Alle mensen die scheiden, doen dat vanuit een diep verlangen naar echte verbinding die ze niet meer voelen in hun basisverhaal. Ik ben blij dat we in een tijd leven waarin koppels niet bij elkaar hoeven te blijven, zoals vroeger. Je hebt altijd de kans om opnieuw op zoek te gaan naar de liefde."

Filip Geelen over het koppel dat op hun zestigste hun seksleven weer op de rails wilde krijgen

"Ik had tot een jaar geleden mijn praktijk als seksuoloog in hartje Antwerpen. De meeste koppels die ik over de vloer kreeg, waren hippe dertigers en veertigers die met de bakfiets of op hun skateboard kwamen. (lacht) Annie en Luc niet. Ze waren begin zestig en al meer dan dertig jaar getrouwd. Grijze haren, niet meteen de mees trendy outfits. Een koppel dat al een leven achter de rug heeft, daar moet je niet tegen zeggen 'probeer misschien eens seks op een andere plek'. (lacht) Annie kwam eerst alleen. Hun seksleven zat niet goed, maar ze wist niet hoe ze het weer op de rails kon krijgen. 'Het ligt aan mij,' zei ze. 'Als we ruzie maken, gaat het altijd over seks. Het is belangrijk voor Luc en ik besef dat ik tekortschiet. Hij neemt altijd het initiatief, ik wacht gewoon af en hoop dat het niet zal gebeuren.' Ze had er geen zin meer in, en als het gebeurde deed het pijn omdat ze last had van vaginale droogte. Maar ze wist: als ik er niks aan doe, bestaat de kans dat ik hem kwijtraak. Annie en Luc zaten in een typisch legenest-verhaal. Hun kinderen waren het huis uit, hun rol als ouder was grotendeels uitgespeeld. Nu moesten ze als koppel een nieuwe invulling geven aan hun seksleven. Voor mij was het snel duidelijk: ik moest Annie én Luc zien. Het was een probleem dat ze samen moesten aanpakken. Luc kwam mee, maar niet van harte. Als therapeut weet je dan: dit wordt moeilijk. Ik sprak hem eert apart. Elke vraag ketste hij terug, zij was het probleem, hij kwam mee voor haar. In relatietherapie passen wij altijd het principe van 'meerzijdige partijdigheid' toe. Dat betekent dat je een werkalliantie aangaat met beide partijen, je mag niet méér sympathie voelen voor de ene dan voor de andere. Maar wij zijn ook maar mensen, natuurlijk. Ik zag dat Annie leed onder de situatie en dat Luc de verantwoordelijkheid bij haar legde. Daarom was het voor mij erg belangrijk om Luc goed te begrijpen. Pas na een paar gesprekken kwam zijn onzekerheid naar boven: mocht hij wel nog opgewonden zijn? Hoe zorgde hij ervoor dat Annie hem niet enkel als een op seks beluste man zag? Hoe kon hij nog toenadering zoeken zonder afgewezen te worden? Dat was de klik die we nodig hadden, toen voelde ik: dit is werkbaar. Luc besefte dat hij deel was van het verhaal. En dat er pas iets kon veranderen als hij dat zou erkennen. Iets wat we doorgaans doen als seksuologen, is seks verbieden. Dat klinkt raar, maar als seksualiteit beladen wordt, moet je er even mee stoppen. De oefening die ik Annie en Luc gaf was een streekoefening, een laagdrempelige manier om intimiteit en verbinding te zoeken zonder dat er seks bij komt kijken. Je moet elkaar eerst een minuut in de ogen kijken, en dan bepaalde zones aanraken - maar niet de intieme plekken. Die oefening is een handige manier om het dan daarna over hun beleving te hebben: wat vind je leuk? Wat niet? Wat merk je bij jezelf en de ander? Praten over seks is niet evident, zeker niet voor de generatie. Ze kennen elkaar door en door, en toch hebben ze nooit geleerd zich open te stellen voor elkaar. Als je jong bent en de hormonen gieren dor je lijf, dan hoef je niet na te denken over seks. Maar het leven komt ertussen, kinderen, kleinkinderen, werk, tegenslagen, ... Dat heeft allemaal een invloed. Op latere leeftijd is dit doorgaans zo: kinderen zijn het huis uit, de tijd wordt anders ingevuld na pensioen, er zijn misschien ziektes of harde dobbers die verwerkt moeten worden. We zijn daarom op zoek gegaan naar wat seksualiteit voor hen kon betekenen. Niet naar wat 'normaal' is, want dat bestaat niet. Wel naar iets waar zij van konden genieten. Voor hen betekende dit dat ze hun liefdesleven een tweede adem konden geven. De druk was eraf en geen van beide voelde zich nog geforceerd wanneer het op intimiteit aankwam. Hun seksualiteit kon zo terug worden toegevoegd aan hun relatie. Ze konden hier beiden opnieuw van genieten. Zonder schaamte en vooral zonder pijn. De streeloefeningen die ik hen had meegegeven vonden ze zo fijn dat ze die nog steeds gebruikten. Ze hadden hier zelfs een eigen, persoonlijke draai aan gegeven. Soms bleef het bij strelen, soms ging het verder, al dan niet met penetratie. Het vrijen hoefde niet steeds op hetzelfde stramien te verlopen. Ook dit was mooi: ze konen een eigen invullingen geven aan wat seksualiteit voor hen als koppel betekende. Op basis van wat ze zélf wilden, niet wat ze dachten dat er van hen verwacht werd. Annie en Luc hebben uiteindelijk een nieuwe balans gevonden. Annie vertelde me dat ze nu zélf geregeld het initiatief nam omdat ze er zin in had, iets wat ondenkbaar was toen ze voor het eerst aanklopte. Er kwam weer zuurstof tussen hen. Ik vond het heel mooi dat ze na hun zestigste nog op zoek willen gaan naar een tweede start, dat raakte me. Zij zijn een prachtig voorbeeld van hoe je seksualiteit terug een plaats geeft als koppel, en dat dit op elke leeftijd kan! Het waren twee aimabele mensen voor wie ik echt iets had kunnen betekenen. Achteraf heb ik nog een kerstkaartje van hen gekregen. Het is tot nu toe het enige koppel dat me ooit een kaartje heeft gestuurd."

Chloé De Bie over het koppel jonge dertigers met een burn-out, erectieproblemen en een dwingende kinderwens

'O, zo gezellig hier!' zei Sanne toen ze voor de allereerste keer mijn praktijk binnenstapte. Ik moet toegeven dat mijn praktijkruimte een beetje op het peperkoekenhuisje van Hansje en Grietje lijkt. (lacht) De tuin is altijd versierd met lampions, windmolentjes of hartenslingers, in mijn ruimte staan liefdesbeelden. Nu, het is geen winkel hé, het blijft professioneel. Maar het voelt wel wat aan alsof je hier een sprookje binnenstapt. Sanne kwam in eerste instantie naar mij met stressklachten - ik ben immers ook burn-outcoach. Ze werkte in de zorg, was extreem perfectionistisch en de werkdruk lag immens hoog. Ze sliep slecht, was prikkelbaar, deed aan emo-eten. Zomaar veranderen van job was geen optie, ze hadden zich vastgezet meet een zware hypotheek. Ik ben met haar aan de slag gegaan om dat perfectionisme aan te pakken - dat waren opdrachten als: 'laat je afwas eens een avond staan.' Terloops kwam ook haar seksleven ter sprake. Ze waren nog maar die maanden aan het proberen om zwanger te geraken, maar de druk was al immens hoog. Ze vreeën alleen op het moment dat de app vertelde dat ze haar eisprong had. Seks was enkel nog een middel, met verlangen of intimiteit had het niks meer te maken. Omdat de druk zo groot was en de focus enkel op penetratie lag, had Tom erectieproblemen gekregen. Hij was naar de huisarts gestapt en had een pilletje gekregen, maar dat werkte niet, vertelde Senne me. Natuurlijk niet. Het is een misvatting van veel mensen, ook huisartsen trouwens, dat viagra een magische pil is. Het verbetert de bloeddoorstroming, maar je moet wel nog steeds opgewonden geraken. Geef een man viagra in en saaie vergadering en er zal niks gebeuren, echt niet. Bij erectieproblemen zullen pillen enkel als je er ook over wilt praten. Tom kwam mee in therapie. Ze vertelden hoe hun leven on hold stond in functie van hun kinderwens. Ze maakten geen lange wandeltochten meer, planden geen reizen, dronken geen alcohol meer, 'want Sanne was misschien wel zwanger'. Dat het gemiddeld tot een jaar duurt vooraleer je als koppel zwanger werd, daar hadden ze geen oren naar. Ze moesten van mij hun kinderwens niet opbergen, maar ze moesten wel leren er iets positiefs tegenover te zetten. Ik zal nooit zeggen: 'Laat het los en dan lukt het wel.' Vreselijk vind ik dat! Dat is zoals tegen een single zeggen: 'Je probeert te hard' of 'Je focust te hard.' Dat helpt niet. Het was geen optie om te stoppen met seks, wat ik meestal aanbeveel als seks moeizaam gaat. Maar ze moesten van mij ook vrijen op momenten dat ze niet vruchtbaar waren. Als een buitenstaander zo'n opdracht geef, doen ze dat meestal wel hoor. De eerste keer is dat altijd ongemakkelijk. Ik zei hen ook: 'je zult allebei denken: 'we moeten dit van Chloé.' Maar daar moet je voorbij. Hoe meer je het gaat doen, hoe minder je met mij in je hoofd zult zitten.' En inderdaad, eens ze die eerste stap gezet hadden, waren ze vertrokken. Ze hebben zelfs erotische speeltjes geprobeerd. Het heeft hen doen beseffen dat seks ook gewoonweg leuk kan zijn. Zoals in elk sprookje leefden ze nog lang en gelukkig, en werden zwanger! Sanne stuurde me een foto met hun positieve zwangerschapstest. We hebben de sessies afgerond, de problemen waren opgelost. Tot ik twee maanden later een mailtje van Sanne: ze had een miskraam gehad. Als ik daaraan terugdenk... Ik leef altijd heel erg mee met mensen die ik zie. Ik vond het vreselijk voor hen. Iets later zaten ze weer hier in mijn praktijk, en deze keer hebben we vooral aan rouwverwerking gedaan. Rouw is heel individueel. Vraag aan vijf vrouwen met een miskraam, maar hun beleving, en je krijgt vijf verschillende verhalen. De gesprekken hier hebben geholpen om verbinding te zoeken met elkaar. Ze hebben een knuffel gekocht met een sterretje erop die ze op een plek in hun huis moesten zetten - niet in de slaapkamer! Die knuffel was de plek om te praten met elkaar over hun verlies, te huilen, kwaad te zijn, ... Het hielp hen om hun verdriet even neer te leggen en te laten. Ze zijn in die periode ook even gestopt met zwanger willen worden, maar ik was blij om te horen dat ze hun positief gevoel rond seks hadden kunnen bewaren. Na een paar gesprekken voelden ze: we moeten de draad van ons leven weer oppikken, we gaan verder. Enkele maanden later kreeg ik een nieuwe foto met een positieve zwangerschapstest. Nog niet zo lang geleden mailde Sanne me een foto van hun zoontje op zijn eerste verjaardag. Niks dan blije gezichten, zij is aan het solliciteren voor een nieuwe job en ze denken aan een tweede kindje. Zo'n verhalen met een happy end heb ik als therapeut het liefst. Ik doe nooit uitspraak over of een koppel al dan niet bij elkaar moet blijven, wie ben ik om dat te zeggen? Maar ik ben een hopeloze romanticus, ik geloof in sprookjes (lacht). In een relatie moet je de goeie moeten vieren, de minder goeie momenten doorkomen en de slechte overleven, zei een prof me ooit. Dat is de nagel op de kop."