SOS Relatie: het verhaal van Elien (44) en Koert (44)

Elien

Ik leerde Koert kennen aan de universiteit waar we allebei geneeskunde studeerden. Toen was al duidelijk hoe hij brandde van ambitie, voor graden ging, om te kunnen doctoreren. Ik vulde het meer sociaal in, dacht toen al na over de combi werken en gezin. We trouwden toen hij nog volop studeerde. Ik ging werken in een groepspraktijk, onze kinderen kwamen er snel. Ik koos er toen voor om hem te ondersteunen, dat voelde fijn, zinvol ook, het samen bouwen aan een project. Tijdens mijn derde zwangerschap ging het fout. Ik ontdekte dat Koert een relatie had gehad met een collega. We gingen toen ook even bij een therapeut. Ik besloot hem te vergeven, het over een andere boeg te gooien, schoon schip te maken en niet te blijven hangen in zijn misstap. Mijn ouders scheidden toen ik 14 was en wou dat mijn kinderen, mezelf ook niet aandoen. Er werd bij ons thuis nooit over emoties gepraat. Mijn mama was de dochter van boeren en ‘zorgen voor’ betekende voor haar eten geven. Mijn pa was onderwijzer en ook schrijver. Hij zonderde zich af, we zagen hem nooit en moesten ook stil zijn als hij aan het schrijven was. Er hing bij ons altijd een enorme zwaarte in huis, een spanningsveld waarin ik me erg eenzaam voelde. Als ik het nu zo vertel, kom ik tot de vaststelling dat mijn situatie nu niet zo erg veel verschilt van mijn jeugd. Ik voel me heel eenzaam in ons huwelijk, zeker de laatste tijd, en ook Koert is er als partner en papa zelden. Ik dacht bij de vorige crisis dat verhuizen naar het buitenland een goed idee was, we effectief opnieuw konden begonnen. Hij had dat ook met zoveel woorden gezegd, zand erover, daar starten we een nieuw leven, wat ik graag wou geloven. Dat leek ook aanvankelijk zo. We hadden het natuurlijk erg druk, hij met zijn nieuwe job, de taal die we moesten leren, ik met het begeleiden van de kinderen, het praktisch regelen van ons leven, maar nu alles in zijn plooi is gevallen, er opnieuw een soort van gezonde routine en voorspelbaarheid is, heb ik het gevoel dat we terug naar af zijn. Dat is extra pijnlijk omdat ik al zoveel gegeven heb, zoveel inspanningen heb geleverd om dit verhaal waar te maken ook vooral altijd mezelf heb weg gecijferd en daarvoor zo weinig in de plaats krijg. Koert doet opnieuw gewoon zijn ding en ik en de kinderen dienen gewoon om de gaatjes te vullen in zijn agenda. We maken geen ruzie, maar er is ook niet echt iets tussen ons, behalve het uitwisselen van praktische afspraken, ook dat herken ik zo sterk van thuis. Ik vrees als we zo verder doen dat er vroeg of laat opnieuw een vrouw opduikt en ik denk niet dat ik dat nog eens aankan. Ik heb vandaag vooral het gevoel gefaald te zijn, niet in staat geweest om wat ik zo graag wou, een fijn gezin, echt vorm te geven.

Koert

Ik herinner me eigenlijk niet zo goed meer hoe en wanneer ik Elien leerde kennen. Naar mijn gevoel was ze er altijd, al van bij aanvang, toen we allebei begonnen met studeren. Haar zorgzame aanwezigheid heb ik altijd heel fijn gevonden. Al sinds mijn kindertijd was ik ervan overtuigd dat ik arts zou worden, koesterde ik een enorme ambitie, iets waarin zij altijd is meegegaan, wat ze mee ondersteund heeft. Tot op vandaag ben ik gelukkig met mijn carrière, met wat ik bereikt heb. Ik heb me altijd gesmeten, alles op alles gezet en dat heeft ook geloond. Bij de rest van mijn leven heb ik al bij al weinig stil gestaan. Elien heeft dat altijd ingevuld. Ik stond er zeker achter dat we kinderen kregen, maar heb van bij aanvang duidelijk aangegeven dat het toch vooral haar verantwoordelijkheid zo worden, de opvoeding en zorg, ik dat onmogelijk kon combineren met het werk. Dat klinkt nogal egoïstisch, maar zo gaat het in de academische wereld. Je gaat er voor of niet en ik ben er altijd voor gegaan. Elien wist ook dat dit het verhaal was, als ze wat anders wou, had ze zelf andere keuzes moeten maken. Ik vind het nogal makkelijk om mij nu bepaalde dingen te verwijten. Ik snap dat niet goed: ze vond het altijd fijn er voor de kinderen te kunnen zijn, was zelf veel minder ambitieus, wou mij ondersteunen, maar als puntje bij paaltje komt, draagt ze er niet echt de consequenties van. Carrières vergen opofferingen, zo gaat dat nu eenmaal. Ik weet dat ik een aantal jaren geleden een fout heb gemaakt, het contact met Carlotta waarin ik te ver ben gegaan, maar dat is een afgeronde en uitgemaakte zaak. We hebben toen besloten om opnieuw te beginnen, hier in Denemarken en nu ons leven wat in zijn plooi aan het vallen is, gaan de poppen opnieuw aan het dansen, twijfelt ze alsnog aan haar keuze. Ik weet dat ik nogal behoorlijk directief kan zijn, rationeel ook. Het is ook de manier waarop ik iets heb bereikt: je doel voor ogen houden en er voor gaan. Dat klinkt hard en ik kan ook hard zijn voor haar, de kinderen, maar ben dat bovenal voor mezelf. We hebben vandaag een boeiend leven in een prachtig land, we komen materieel niets tekort. Ja, ik breng het geld binnen en grote investeringen of aankopen, daarover beslis ik in eerste instantie. Maar als Elien iets wil of er is iets nodig voor de kinderen, dan sta ik daar altijd voor open en komt het er meestal wel. Het is ook altijd zo geweest, het is ook altijd wat zij wou. Waarom wordt dit nu allemaal meer en meer in vraag gesteld? Ik leg Elien niets in de weg, bemoei me niet met het huishouden of het dagelijks leven, het huis. Maar ik wil wel zelf de ruimte krijgen zoals afgesproken en niet de hele tijd in dit soort van vermoeiende interactie moeten gaan. Vaak is het me gewoon niet duidelijk wat ze wil. Ze voelt zich niet gelukkig, ze voelt zich alleen, maar wat ze dan wel wil kan ze niet verwoorden.

Hoe het verder ging

Omdat Elien en Koert in Denemarken wonen, verlopen de therapiesessies volledig online. Van bij aanvang is duidelijk dat Koert de gesprekken ziet als een noodzakelijk kwaad, iets wat hij zo snel als mogelijk wil afhandelen. Zijn lichaamstaal straalt zichtbaar ongeduld uit. Legt hij iets uit, dan is dat uitvoerig. Elien maakt zich duidelijk klein en blijft meer op de achtergrond. Als ik dat opmerk, hoe beeldvullend zijn aanwezigheid is, vertelt hij dat dit zo gegroeid is, het samenhangt met zijn carrière. ‘Laat je je onvoldoende zien, dan kom je nergens.’ Als ik aan Elien vraag hoe zij dit ervaart, zegt ze dit gewoon te zijn. ‘Aan tafel voert hij meestal het woord. Ik vind dat logisch, hij maakt zoveel interessante dingen mee.’ Als ik peil naar haar gevoel bij deze uitspraak, schrikt ze even. ‘Ik weet het niet zo. Ik heb me daarin altijd ondergeschikt opgesteld. Als Koert praat, luister ik. We gaan sinds de vorige crisis wekelijks een avond uit eten. Hij is dan altijd aan het woord. Als ik eens wat zeg, is het tijd om naar huis te gaan.’ Ik heb het er met hen over dat het bij communicatie binnen een intieme relatie niet zozeer gaat over wat je vertelt, maar wel over wat je deelt over jezelf, je beleving bij wat je dagelijks meemaakt. Dat als een partner zichzelf uit de relatie houdt, het alleen gaat over ‘wat, hoe, waar’ dat de relatie letterlijk leger maakt. Ik geef hen voor de daaropvolgende week de oefening mee om tweemaal gedurende een half uur een gesprek over hun beleving te voeren en dit met volgens een strikte beurtrol. Elien die een kwartier vertelt, Koert die aandachtig luistert en navertelt, waarna de rollen omgekeerd worden. Daar komt wat onverwacht uit dat het voor Koert niet zozeer moeilijk is om naar Elien te luisteren, maar wel voor Elien om een kwartier te praten over wat haar bezig houdt. Het voelt ook voor haar erg onbehagelijk om het over zichzelf te hebben. ‘Ik voel nu dat ik al die jaren almaar meer ruimte gaf, daardoor minder ruimte kreeg, minder ruimte invulde, waardoor hij nog meer ruimte innam. Maar ook: ik ver weg bleef van mezelf, van wat mij gevoelsmatig bezig houdt of raakt.’ Dat hun gesprekken heel eenzijdig ingevuld worden met verhalen over het werk, wordt nu helderder. ‘Ja, hij heeft het altijd over het werk, maar wat is er anders. Het is zoals ik het enkel over het huishouden kan hebben.’ Ook de buitenechtelijke relatie met Carlotta komt aan bod. Zo vertelt Koert wat hem zo aantrok. ‘We deelden een vorm van begeestering, gevoelens, onszelf, iets zo vervullend en stimulerend was. Elien voel ik niet, ze is er niet. En daardoor blijf ook ik vaak hangen in de werkverhalen. Dat is ook makkelijk.’ Elien heeft het over zich klein voelen, onzichtbaar. We hebben het uitgebreider over dit gevoel, wat Koert duidelijk raakt. Voor het eerst valt bij het luisteren ook zijn ongeduld weg. Elien ervaart daardoor dat wat zij voelt, haar innerlijke wereld, wel van belang is voor hem. Het afzakken naar en delen van de innerlijke wereld, is iets wat we in de verdere gesprekken uitgebreid aan bod komt. Na 11 sessie wordt de therapie afgesloten.