Wat als plusouders uit elkaar gaan?

‘Ik ben ook zeven jaar pluspapa geweest', zegt Destadsbader . Als pluspapa heeft hij mee gezorgd voor die jongen, hem ‘naar school gebracht, boterhammen gemaakt, gewassen'. Naast zijn relatie ook dat contact verliezen noemt Destadsbader ‘een trauma erbij'.

Voor Tatyana Beloy is het zeer herkenbaar. ‘Het is goed dat het nog eens ter sprake komt', zegt de actrice en presentatrice. ‘Een ‘taboe' zal ik het niet noemen, maar dit is wel een onderwerp waar erg weinig over gesproken wordt.' Beloy probeerde het thema zelf onder de aandacht te brengen. Vier jaar geleden schreef ze samen met haar therapeut Erik Franck het boek Nooit meer stiefmoeder , omdat ze door exact hetzelfde rouwproces als Destadsbader ging: ze was uit elkaar gegaan met haar toenmalige partner en merkte hoe het afscheid van diens kinderen haar zwaar viel. ‘Dat nooit meer', zwoer ze. Tot ze opnieuw verliefd werd , op een man die al een zoontje had.

‘Wat Niels Destadsbader zegt, is absoluut waar', zegt Beloy. ‘Je voedt zo'n kind mee op, je ziet dat graag en plots stopt dat. Je hebt geen rechten om op terug te vallen, en kunt dus niet zeggen: ‘Ik wil mijn pluszoon of -dochter ook graag een dag in de week zien.' Het is een soort eenzaamheid die over je valt en waar je zelf door moet. Dat is heel moeilijk een plaats te geven: mijn relatie was op, maar ik zag mijn pluskinderen heel graag. Toch was er geen ruimte om ze te kunnen zien.'

In theorie kunnen plusouders via de familierechtbank wel een zekere vorm van contact met een minderjarig kind aanvragen. Dan moeten ze kunnen aantonen dat ze een bijzonder affectieve band met het kind hebben, doordat ze bijvoorbeeld jarenlang mee de opvoeding verzorgd hebben. Maar dat contact is dan behoorlijk beperkt én niet evident, aangezien het via de rechtbank moet worden aangevraagd.

Kortom, als algemene regel klopt het dat plusouders in ons land voor de wet haast onzichtbaar zijn, en al zeker als een relatie eindigt. ‘In België kun je maar ouderlijke bevoegdheden uitoefenen wanneer je de juridische ouder van een kind bent, bijvoorbeeld omdat je als vrouw van het kind bevallen bent', zegt juriste Ulrike Cerulus (Orde van Vlaamse Balies/UHasselt/ VUB), die een doctoraat maakte over rechten van plusouders. ‘Daarnaast is er de biologische ouder. En tot slot de feitelijke ouder, zoals een plusouder, die het kind mee opvoedt maar geen juridische noch een biologische band heeft. Maar dat betekent dus ook dat iemand die jarenlang een kind mee heeft opgevoed geen rechten en geen ouderlijk gezag heeft.'

Dat is in de ons omringende landen wel het geval. Volgens Cerulus is het dringend tijd om ook hier zo'n kader te voorzien. ‘Er volgen zoveel praktische problemen uit het ontbreken van zo'n kader, ook als mensen nog samen zijn', zegt ze. ‘Zo kan een plusouder geen geldige toestemming geven voor een medische behandeling van het kind. Het Grondwettelijk Hof heeft de wetgever er twintig jaar geleden al op gewezen dat daar nood aan is. Kortom, de bal ligt in het kamp van de wetgever.'

Alles hangt dus af van hoe het contact met de ex-partner(s) verloopt. Heeft het zin om afspraken te maken over de rol van plusouders, gesteld dat een koppel uit elkaar gaat? ‘Dat denk ik niet', zegt Franck, medeauteur van Beloys boek. ‘Zo'n relatie met plusouders is vaak al complex genoeg. Wel is het goed om in de aanloop naar het einde van zo'n relatie – mensen gaan daarbij doorgaans niet over één nacht ijs – open te zijn en elkaar te vertellen wat de wederzijdse noden zijn. Zo kun je zoeken naar een nieuw model van samenwerken.'

Al impliceert dat laatste dat partners in een goede verstandhouding uit elkaar gaan. En dat is niet altijd het geval. Alles hangt af van de omstandigheden: hoe gaan mensen uit elkaar, hoe oud zijn de kinderen, enzovoort.

Twee grote lijnen die wel te ontwaren vallen: hoe ouder de kinderen, hoe meer inspraak ze hebben over de relatie met hun plusouders. En hoe vaker ze er misschien zelf voor kiezen om een vorm van contact te onderhouden met hun vroegere plusmama of -papa. Maar vooral moet het belang van kinderen, en zeker jonge kinderen, centraal staan.

‘Heel vaak komt er veel ego of verdriet van volwassenen kijken bij zo'n afscheid', zegt Beloy. ‘Dat is normaal. Maar neen, het is dan zaak om ego's opzij te zetten en te denken aan het kind. Dat zoiets soms moeilijk is? You have to deal with it . Je moet erover praten.'

Het is exact het advies dat relatie-expert Rika Ponnet geeft aan mensen die bij haar langskomen, ‘te denken aan de kwetsbaarheid van kinderen'. Heel concreet raadt ze aan om kinderen te leren dat afscheid nemen van personen bij het leven hoort. ‘Probeer als (plus)ouders toch een vorm van afscheid te organiseren', zegt ze. ‘Dat kan ook door een brief of tekening te maken. Maar reik dat kind een verhaal aan waarmee hij of zij verder kan.'