Apart slapen

Je ziet het nog wel eens in jaren vijftig films. Een echtpaar, een slaapkamer, twee bedden. Als de film zich in de hogere klassen afspeelt, zijn er zelfs twee kamers. Bedden en kamers zijn een dure luxe, dus slapen alleen arme mensen samen: ouders, kinderen, kippen en koeien onder één dak, op dezelfde baal hooi of in een gammel bed. Het is pas sinds de laatste jaren dat samen slapen een gewoonte uit keuze werd, gestoeld op de notie dat je als koppel altijd en eeuwig wil samen zijn, dat je het belangrijk vindt om naast de dag ook de nacht te delen, naast de tafel ook het bed.

In 2005 schreef de Australische journaliste Jennifer Adams terloops op haar blog dat zij en haar echtgenoot apart sliepen. “Fraser is een snurker en een woeler. Ik kon niet meer verder met zo weinig nachtrust, dus besloten we tijdens de week gescheiden te slapen. In het weekend kruipen we weer gezellig bij elkaar. In het begin waren de aparte kamers een ‘inhaalmaneuver’, tot ik weer uitgerust was. En ik was er ook niet onverdeeld blij mee. Ik heb zelfs even gehuild, omdat het aanvoelde alsof er iets fout zat in de relatie. Maar we voelden ons er al snel prima bij, en het is nu een permanente regeling.”

De vele reacties op dat stukje verbaasden haar. “De meeste vrouwen waren een tikje jaloers dat ik die stap had durven zetten. Sommigen zeiden dat ze het zelf ook zouden willen, maar dat hun man een slaapscheiding niet zag zitten. Een andere vrouw had haar eigen, wel zeer originele oplossing gevonden om aan een snurkende echtgenoot te ontsnappen: ze ging op bezoek bij haar moeder, waar ze dan te veel dronk zodat haar moeder haar verplichtte om te blijven slapen. Andere koppels gaven toe dat ze een soortgelijke regeling met aparte kamers hadden, en bedankten me omdat ik het onderwerp aan de oppervlakte had gebracht. Wat me al snel duidelijk werd, was dat er een sluier van schaamte rond het thema hing.”

Jennifers blog werd een boek: ‘Sleeping Apart, Not Falling Apart’ (apart slapen, niet uit elkaar vallen), maar de ruime belangstelling kon het taboe niet doorbreken. Ook voor dit stuk wilde geen enkel koppel er openlijk voor uit komen dat ze niet altijd het bed delen.

“Mensen willen het er niet over hebben”, zegt Jennifer. “Apart slapen is hun dirty little secret. De achterliggende redenering is dat er wel iets scheef zal zitten in de relatie als je niet langer in hetzelfde bed ligt.”

“Ik stel het wel eens voor aan mensen met slaapproblemen”, zegt slaapexpert Annelies Smolders. “Een van onze tips is: ga pas naar bed als je moe bent.  Maar als dat uren later is dan je partner, maak je elkaar misschien wakker. Kan je in de logeerkamer terecht, vraag ik dan. De reactie daarop spreekt boekdelen. ‘Apart slapen? We zijn wel getrouwd hoor’. Samen slapen is zo’n evidentie. Als je dat apart doet, dan moet er toch iets fout zijn met de relatie. Terwijl een goede relatie en een gezonde nachtrust twee verschillende zaken zijn.”

De olifant

Slecht slapen is de oorzaak van veel huiselijke ruzies, stelde een Brits onderzoek vast. Koppels die altijd samen slapen hebben jaarlijks zo’n 167 discussies over kleine en grote ergernissen, van draaien en keren tot snurken en luidop dromen. Tien procent vindt een permanent en storend slaapprobleem een reden tot echtscheiding. Objectief gezien slaap je solo gewoon beter: dieper, kwalitatiever en gemiddeld zo’n drie uur per week langer. Zelfs bij paren die geen klachten hebben, stelde men in een slaaplabo vast dat ze elkaar op geregelde momenten toch even wakker maken. “Synchroon slapen bestaat niet”, zegt Annelies Smolders. “We hebben allemaal een eigen slaappatroon en rustig slapen kan objectief gezien het best zonder stoorzender in de buurt. Alleen slaap je beter, zo simpel is het.”

Seks is de grote olifant in de kamer als er over apart slapen wordt gesproken. Want wie niet samen in bed ligt, zal dan wel geen seks hebben. “Laten we eerlijk zijn”, zegt Annelies Smolders. “Niets is zo desastreus voor je seksleven als slaaptekort. Als je chagrijnig bent omdat je partner snurkt en je daardoor geen oog dicht doet, zit een vrijpartij er ook niet meteen in.”

Het is trouwens ook niet omdat je het bed deelt, dat ‘het’ er van komt, vindt Jennifer Adams. Zij beweert dat haar seksleven erop vooruit gegaan is sinds de slaapscheiding. “We zijn gewoon alletwee veel energieker en beter gehumeurd. We gaan op bezoek in elkaars kamer, sturen elkaar uitnodigingen. Het is waar dat je bewuster moet omgaan met seks en intimiteit, dat je er expliciet afspraken over moet maken. Maar intimiteit en seks zijn wat je er zelf van brouwt, niet wat toevallig gebeurt omdat je naast elkaar ligt. Samen naar bed gaan is voor ons geen gewoonte, het is een bewuste keuze. Dat maakt het net fijner. En trouwens: er zijn meer plaatsen om seks te hebben dan in een bed”

Economisch slapen

Uit onderzoek blijkt dat samen slapen ook voordelen heeft: je voelt je veiliger en rustiger, de stress neemt af en zelfs al is de slaapkwaliteit soms minder, de slaaptevredenheid is altijd groter. Annelies Smolders: “Objectief gezien slaap je alleen beter. Maar er is ook nog dat andere, subjectieve aspect: weten dat je partner naast je ligt, geeft een veilig en rustig gevoel. De aanwezigheid van de ander in het donker maakt dat je je minder kwetsbaar voelt.”

Relatietherapeut Rika Ponnet begrijpt de zoektocht naar een verhoogde slaapkwaliteit, maar heeft bedenkingen bij de context. “We moeten wel oppassen voor een soort managementdenken, waar alles rond presteren gaat draaien. We hebben nu ook van slaap een economisch goed gemaakt: we moeten fris en helder zijn om de stress en druk van de werkdag aan te kunnen. Zelfs onze slaap moet nu afgestemd worden op onze carrière, niet op onze private of relationele behoeftes.”

Ze ziet in haar praktijk wel vaker koppels die af en toe voor aparte kamers en bedden kiezen. “Als er kinderen komen, of als je wat ouder wordt, gaan er praktische overwegingen meespelen. De ene ouder blijft af en toe bij het kind, de andere kan wat nachtrust inhalen. De ene gaat graag een nachtje stappen, de andere staat soms graag heel vroeg op. Ook als je op verschillende ritmes werkt, concluderen koppels soms dat apart slapen beter is. Als je intieme leven er niet onder lijdt, is er geen probleem.”

Toch ziet ze een slaapscheiding liever niet permanent worden. “Samen slapen heeft iets heel kwetsbaars: je ligt letterlijk of figuurlijk naakt naast elkaar en je moet elkaar volledig vertrouwen en accepteren: gesnurk, gewoel, slechte adem en warrig ochtendhoofd inbegrepen. (Rika Ponnet) Bij jonge koppels is er meestal nog veel seksuele spanning , waardoor ze dat er allemaal bij nemen. Maar als het verlangen wegebt, groeien de irritaties. Dan lijkt zo’n eigen kamer ineens heel aanlokkelijk. Maar daarmee sluit je een hoofdstuk af. Want in bed gebeurt zoveel meer dan slapen en vrijen. Koppels knuffelen, praten, lachen. Wie apart slaapt, verliest ook veel.”

Ook ons uitgesproken individualisme speelt waarschijnlijk mee bij de slaapscheiding-trend. Ponnet: “Ik deelde een kamer met mijn zus. Bij mijn vader vroeger sliepen de vijf kinderen samen. Je leert veel door als kind een kamer te delen: onderhandelen (wanneer gaat het licht uit?), compromissen sluiten (jij mag die poster ophangen en ik die), troost bieden, conflicten bijleggen. Je deelt giechelbuien en gevoelige verhalen. Maar tegenwoordig hebben kinderen aparte kamers. Met kasten vol speelgoed waar niemand mag aankomen. Tja, dan mag je niet verwachten dat ze later naast een snurkende of woelende partner willen liggen.”

Rika Ponnet pleit voor het behoud van de slaapkamer als laatste toevluchtsoord. “Laat ons eerlijk zijn, vaak is de slaapkamer een van de laatste plekken waar je met de partner alleen kan zijn, waar je kan praten en rusten, zonder afleiding. Waar je in duisternis en geborgenheid dingen gezegd krijgt, die anders niet lukken. Ik zie de slaapkamer als een ankerpunt in de relatie. Als een veilige haven. Moeten we die laatste ‘liefdes-haven’ zomaar schrappen?”

Redenen om single te slapen

Hij snurkt 

Het ouder worden brengt spierverslapping en dus snurken met zich mee. Bij vrouwen, maar nog steeds vaker bij mannen. En oudere mensen slapen hoe dan ook lichter. Dit is dikwijls het moment waarop koppels apart gaan slapen, ook al omdat er vaak een kamer is vrijgekomen nu de kinderen het huis uit zijn.

Zij zit in de menopauze

Opvliegers. Pyjama aan, pyjama uit. Op het donsdeken, onder het donsdeken. Veelvuldige bezoeken aan het toilet. Je wordt er zelf gaga van, maar je partner ook. Apart slapen kan een oplossing zijn of tenminste tijdelijk verlossing bieden.

Shiftwerk

Dé reden om apart te slapen: uren die zo onregelmatig zijn en zoveel verschillen van het schema van de rest van het gezin dat een andere kamer een oplossing kan zijn. 

Huilende baby

Jonge ouders draaien vaak een extra dienst ’s nachts. De ene blijft bij het kind, de andere recupereert. Door apart te slapen vermijd je dat je met zijn twee uitgeput bent.

Verschillende bioritmes

Ochtend- en avondmensen vinden elkaar niet in een gelijklopend slaapritme. Wanneer de nachtuil het bed inrolt, haalt hij de vroege vogel uit zijn diepe slaap. 

Slaapproblemen

Slechte slapers houden vaak de andere wakker. Tot het slaappatroon normaal is, is het soms een goed idee om even afstand te nemen van elkaar.

Andere gewoontes en voorkeuren

De een wil de kamer graag koud, de ander houdt van warm. Voor sommigen moet het pikkedonker zijn, anderen worden graag wakker van de ochtendzon. De ene leest, de ander wil de ogen sluiten. Slaapcomfort is een heel simpele maar ook valabele reden voor een slaapscheiding.

Bekende apartslapers

- Producer Tim Burton (Sleepy Hollow, Planet of the Apes) en zijn ex-vrouw Helena Bonham Carter hadden niet alleen aparte slaapkamers, maar zelfs aparte flats. Daardoor zijn ze naar eigen zeggen dertien jaar gelukkig getrouwd geweest.  Volgens Helena was Tim een luidruchtige snurker en een slechte slaper die in het holst van de nacht tv wilde kijken. Tim omschreef Helena als een bazige babbelkous. Ze hadden beiden hun ‘space’ nodig.

- Regisseur Baz Luhrmann (Moulin Rouge, The Great Gatsby) is al zeventien jaar getrouwd met Catherine Martin. Ze slapen gescheiden zes dagen per week, en op zaterdag gaan ze samen op hotel voor ‘datenight’. Luhrmann: “Dan kleden we ons mooi op, we gaan uit eten of naar een optreden, maar meestal praten we gewoon bij en maken we echt tijd voor elkaar. We blijven tot zondag na de lunch. Tussen alle hectische momenten door is die zaterdag quality time, en ook wel romantisch. Het is wat ons samenhoudt.”

-Kim Kardashian en Kanye West hebben gescheiden slaapkamers in hun nieuwe huis. Zij wil beschikbaar zijn voor de kinderen, hij werkt graag een nachtje door.

-Donald en Melania Trump slapen niet alleen in verschillende kamers, maar meestal ook in een andere stad. Zij woont in Trump Tower in New York, hij verblijft in Washington. Maar ook als ze samen zijn, brengen ze volgens bronnen uit hun omgeving nooit een volledige nacht samen door. Nooit.